________________
[5]
(પ્રથમ અને દ્વિતીય આવૃત્તિ પરથી) “સ્યાદ્વાદમતસમીક્ષા” હું વાંચી ગયો છું ને એથી મને આનંદ થયો છે. સ્યાદ્વાદનો સિદ્ધાંત બધા પક્ષકારો અપનાવે તો દેશનું સંગઠન શક્ય નીવડે એ વિચાર લેખકે દર્શાવ્યા છે તે સાથે હું સંમત છું. કેટલાક સ્યાદ્વાદને સંશયવાદ કહે છે, પરંતુ વાસ્તવિક રીતે એ સમન્વયવાદ છે - એ આચાર્ય આનંદશંકર ધ્રુવનો અભિપ્રાય મને માન્ય છે. યોગ્ય સમીક્ષા કરનારને પ્રત્યેક પ્રશ્નો નિર્ણય દર્શાવતાં ઢાલની બન્ને બાજુઓ દેખાય છે તો વળી વધારે સૂક્ષ્મ દૃષ્ટિથી અવલોકનારને એની અનેક બાજુઓ દેખાય છે. આ પ્રકારનું સમ્યક્ દર્શન કરનારા એકાંતિક નિર્ણય ન આપે એ સાવ સ્વાભાવિક છે. એમને દહીં – દૂધિયા કહેનારાઓ ભીંત ભૂલે છે અને અવલોકન કરનારની ન્યાયદષ્ટિને અન્યાય કરી બેસે છે.
અનેક મતમતાંતરોના વમળમાંથી રહસ્ય શોધી સર્વધર્મ-સમભાવ અને પરમત-સહિષ્ણુતા કેળવવામાં સ્યાદ્વાદ અત્યંત મહત્ત્વની સેવા બજાવી શકે તેમ છે. આ પુસ્તકમાં છેડવામાં આવેલા એ સિદ્ધાંતની વધુ વિશદ અને સદૃષ્ટાંત સમીક્ષા લેખકને હાથે વિસ્તૃતપણે અનેક પ્રકાશનો દ્વારા થાય એવી અભિલાષા રહે છે. ધીરજલાલ પરીખ મુ. પ્રૉ. રામનારાયણ રૂઈઆ કૉલેજ
“સ્યાદ્વાદનો સિદ્ધાંત એ પ્રતિપાદન કરે છે કે દરેક વસ્તુ જુદા જુદા ધર્મવાળી હોવાથી, ગમે તે દૃષ્ટિબિંદુથી નક્કી કરેલ વિધાન એકાંત સત્ય માની શકાય નહીં. આ રીતે દરેક પદાર્થમાં જુદી જુદી અપેક્ષાએ વિરૂદ્ધ નાના પ્રકારના ધર્મોનો સ્વીકાર કરવો તે જ સ્યાદ્વાદ છે. – વસ્તુને સંયોગાત્મક રીતે જાણવાની આ પદ્ધતિ છે.'
11
—ચીમનલાલ જેચંદ શાહ (એમ.એ.) ‘ઉત્તર હિંદુસ્તાનમાં જૈનધર્મ'
