________________
ચરણ માસ સી
છે.
વડે ઉપયોગપૂર્વક વાણીરૂપ ક્રિયા વડે પંચાગ પ્રણિધાનપૂર્વકનમસ્કારતેનોઆગમથી ભાવ નમસ્કાર છે.
ફૂટ સમજણઃ નિલેપાની છૂટ સમજણ માટે લખવાનું કે આપણે તે માટે એક દાખલો લઈ તપાસીશું.
નામનિલેપઃ સેવકરામ નામનો એક માણસ છે. તેના પિતાએ તેનું નામ સેવકરામ રાખ્યું છે તે નામ માત્રનો જ આનિપામાં સમાવેશ થઈ શકે છે.
સ્થાપના નિક્ષેપઃ “સેવકરામનો ફોટો, પ્રતિકૃતિ અથવા તો આપણા મુનિ મહારાજાઓ જેમ આચાર્યની સ્થાપના રાખે છે તેમાં કોઈ વસ્તુમાં તેનો આરોપ કરાયો હોય તે સ્થાપના નિક્ષેપ છે.
દ્રવ્યનિપર સેવકરામના વડીલોએ સેવા બજાવી હશે જેથી તેની અટક સેવકરામ હશે કે સેવકરામભવિષ્યમાં સેવક થવા માટે વર્તમાનમાં પ્રયત્ન કરતો હશે તેથી સેવકરામ કહેવાતો હશે. આ દ્રવ્ય નિલેપ કહી શકાય.
ભાવનિપઃ નામ પણ સેવકરામ છે અને નામ પ્રમાણે સેવાનાં કાર્ય પણ કરે છે તેથી તે ભાવનિક્ષેપ છે. તાત્પર્ય એ છે કે ચા નામ તથા ગુના જેવાં નામ હોય તેવા જ ગુણ હોય તો જ તે સંપૂર્ણ નિલેપાને યોગ્ય થઈ શકે. બાકી કહેવાય ગુણવત પણ જેમાં ગુણનો છોટે સરખો પણ ના હોય તેને ભાવ નિક્ષેપો લાગી શક્તો નથી. કોઈ વક્તા ભાષણ કરતો હોય અને પછી અમુક વિષયના બદલે બીજા વિષય ઉપર બોલતો હોય યા વિષયાંતર કરતો હોય તો ભાવ નિક્ષેપો તેનો સત્કાર કરતો નથી અર્થાત્ ઈન્કાર કરે છે.
મધ્યસ્થભાવ ઉપર જૈનશાસોએ બહુ ભાર મૂક્યો છે. અને શાસ્ત્રોનું ગૂઢ રહસ્ય પણ તેને જમાનેલ છે અને ધર્મવાદ પણ તેને ગણેલ છે. તે તો એટલે સુધી કહે છે કે ભારતનું એક પદનું જ્ઞાન પણ સફળ છે અને તે વિના કરોડો શાસો ભસ્યાથી પણ કંઈ લાભ નથી.
જૈનાચાર્યોએ નિસંદેહ એક્તામાં વિવિધતા અને વિવિધતામાં એકતાને પેખીને આ સ્યાદ્વાદ સિદ્ધાંત પ્રતિપાદન કરેલ છે તેમજ તે સિદ્ધાંતે વિશ્વની મહાન સેવા પણ કરી છે.
