________________
સરળ પાકાદમત મા
કરવાને એવંભૂત નય કહે છે. દાખલા તરીકે – પરમ ઐશ્વર્યનો અનુભવ કરતી વખતે ઈંદ્ર, સમર્થ હોવાની સમયે શક્ર અને નગરનો નાશ કરવાના સમયે પુરંદર.
પર
પદાર્થોમાં જે સમયે ક્રિયા થતી હોય તે વખત સિવાય બીજા સમયે તે પદાર્થને પદાર્થો એ શબ્દથી કહેવા તે એવંભૂત નયાભાસ છે. (અર્થાત્ બીજા સમયે તે પદાર્થને પદાર્થ માનતો નથી.) વસ્તુ પોતાનું કાર્ય કરતી હોય ત્યારે જ આ નય તેને વસ્તુ કહે છે, નહીં તો તે વસ્તુ કહેતો નથી. સ્ત્રી માથે પાણીનો ઘડો લઈ જતી હોય ત્યારે જ તે ઘટ કહેવાય. બીજા સમયે આ નય ધટ માને નહીં. ટૂંકાણમાં લખવાનું કે એક પર્યાય વડે બોલાતી વસ્તુ (બોલતી વખતે) પોતાનું કાર્ય કરતી હોય તો જ એવંભૂત નય તેને વસ્તુ કહે છે, બીજી વખતે નહીં. ૐ શાંતિઃ
આ નયને ચેતન અને જડ પદાર્થો ઉપર કેવી રીતે ઉતારી શકાય છે તેની માત્ર ઝાંખી અર્થે આ નીચે ચેતનમાં જીવ ઉપર અને જડમાં રૂપીઆના ચલણ ઉપર સાતે નયો ઉતારવામાં આવેલ છે.
જીવ ઉપર સાત નયો
(૧) નૈગમ નયે (૨) સંગ્રહ નયે
(૩) વ્યવહાર નયે
(૪) ઋજુસૂત્ર નયે (૫) શબ્દ નયે
(૬) સમભિરૂઢ નયે
(૭) એવંભૂત નયે
- જીવ ગુણપર્યાયવાન છે.
-
જીવ અસંખ્યાત પ્રદેશવાન છે.
તે વિષયવાસનાસહિત શરીરવાન છે. તે ઉપયોગવંત છે.
તેનાં નામ, પર્યાય, જીવ, ચેતના આદિ છે, અને તે એકાર્થવાચી છે.
તે જ્ઞાનાદિ ગુણવાળો છે. માટે અર્થ ચેતના છે. જીવંત છે.
તે અનંત જ્ઞાન, અનંત દર્શન, અનંત ચારિત્રવાન અને શુદ્ધ સત્તાવાન છે.
રૂપીઆના ચલણ ઉપર સાત નય
(આપણે અત્યારે ચાલતો આપણા રાજ્યચિહ્નવાળો રૂપીઓ જોઈએ છીએ.)
૧. નૈગમ નયે - સમસ્ત દુનિયાનું ચલણ લેવાનું છે, પછી કોઈ સ્થળે સોનાનાણું હોય કે કોઈ સ્થળે ચાંદીનાણું હોય કે કોઈ સ્થળે કાગળનાણું હોય. બાકી ચલણ તો દરેક સ્થળે હોય છે જ.
;
૨. સંગ્રહ નયે - આ નય સામાન્ય સત્તાગ્રાહી છે, જેથી તેમાં હિન્દુસ્તાન, પાકીસ્તાનનું ચલણ લેવાનું છે. ૩. સંગ્રહ નયે -
આ નય વિશેષગ્રાહી છે જેથી તે આધારે હિન્દુસ્તાન,
