________________
૭૬ શ્રી તત્ત્વાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૧૦
સૂત્ર-૭ તીર્થ વિદ્યમાન હોય ત્યારે તીર્થના પ્રવર્તક તે જ તીર્થંકર સિદ્ધ થાય છે. પ્રત્યેકબુદ્ધો નોતીર્થકર સિદ્ધ છે. પ્રત્યેકબુદ્ધો તીર્થંકરના તીર્થમાં સિદ્ધ થાય છે. તીર્થકરના તીર્થમાં સિદ્ધ થયેલા સાધુઓ અતીર્થંકરસિદ્ધ છે. આ પ્રમાણે ઉક્ત રીતે તીર્થકરીના તીર્થમાં સિદ્ધો પણ કહેવા. તીર્થકરીના તીર્થથી તીર્થકરી સિદ્ધ થાય છે ઇત્યાદિ જાણવું. લિંગ– વળી લિંગમાં બીજો વિકલ્પ કહેવાય છે. પૂર્વપક્ષ–પૂર્વેજ (લિંગ દ્વારમાં જ) બીજા વિકલ્પનો ઉલ્લેખ કરવો જોઇએ.
ઉત્તરપક્ષ તમારું કથન સત્ય જ છે. આચાર્યની આ એક ક્ષતિ અંગે ક્ષમા કરવી. લિંગ દ્રવ્યલિંગ, ભાવલિંગ અને અલિંગ એમ ત્રણ પ્રકારે છે. તેમાં વર્તમાનકાળને ગ્રહણ કરનાર શુદ્ધ નયની અપેક્ષાએ લિંગ રહિત જ સિદ્ધ થાય છે. કારણ કે (ત્યારે) દ્રવ્યલિંગ હોતું જ નથી. દ્રવ્યલિંગ સ્વલિંગ, અન્યલિંગ અને ગૃહસ્થલિંગ એમ ત્રણ પ્રકારનું છે. રજોહરણ, મુહપત્તિ અને ચોલપટ્ટો વગેરે સ્વલિંગ છે. ભૌતસાધુ અને સંન્યાસી વગેરેનો વેશ અન્યલિંગ છે. લાંબા વાળ, કચ્છબંધ વગેરે ગૃહસ્થલિંગ છે.
આ પ્રકારનું દ્રવ્યલિંગ વિકલ્પ કરવા યોગ્ય છે. તે આ પ્રમાણે-ક્યારેક લિંગ સહિત સિદ્ધ થાય છે. ક્યારેક લિંગ રહિત સિદ્ધ થાય છે. શ્રુતજ્ઞાન, ક્ષાયિકસમ્યક્ત્વ અને ચારિત્ર એ ભાવલિંગ છે. તેમાં કંઈક સિદ્ધની સાથે જાય છે. કંઈક પાછું ફરે છે. સિદ્ધમાં શ્રત નથી, ક્ષાયિકસમ્યત્વ તો છે. ચારિત્ર પણ સામાયિક વગેરે પાછું ફરે જ છે. પૂર્વભાવપ્રજ્ઞાપનીયને આશ્રયીને શ્રુત વગેરે ભાવલિંગ સ્વલિંગ છે. સ્વલિંગમાં રહેલો જીવ સિદ્ધ થાય છે. સંક્ષેપથી તો સઘળા જીવો ભાવલિંગને પામેલા સિદ્ધ થાય છે એવો નિયમ છે.
(૬) ચારિત્ર- વર્તમાનકાળને ગ્રહણ કરનારા નયની અપેક્ષાએ નોચારિત્રી, નોઅચારિત્રી સિદ્ધ થાય છે. નોશબ્દ બધા (બંને) સ્થળે
