________________
૧૦ શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૧૦.
સૂત્ર-૩ આદિથી રહિત. જ્ઞાન અને દર્શન અનંતજ્ઞાન અને અનંતદર્શનને પ્રાપ્ત કરીને. શુદ્ધ એટલે જેણે સકલ કર્મરૂપ મળને ધોઈ નાખ્યો છે અથવા દૂર કર્યો છે તેવો. જે બોધને પામે તે બુદ્ધ, અર્થાત્ જ્ઞાનસ્વભાવવાળો. કેવળજ્ઞાનવડે બધું જાણે છે માટે સર્વજ્ઞ છે. કેવળદર્શનથી બધુ જુએ છે માટે સર્વદર્શી છે. રાગ, દ્વેષ અને મોહને જીતવાથી જિન છે. કેવળજ્ઞાન અને કેવળદર્શન ઉત્પન્ન થયું હોવાથી કેવલી છે.
તત: એટલે ત્યારબાદ. જેમને કેવળજ્ઞાન ઉત્પન્ન થયું છે એવા મહાત્માને ત્યારબાદ પ્રાયઃ (“પ્રતનુશ્મવતુ:વિશેષ:”) પ્રતનું એટલે અતિશયઅલ્પઅનુભવવાળા અને શુભવિપાકવાળા વેદનીય, આયુષ્ય, નામ અને ગોત્ર એ ચાર કર્મો જેને બાકી રહે છે તે સયોગીકેવલી. આયુષ્યકર્મના સંસ્કારના કારણે (આયુષ્ય હોય ત્યાં સુધી) વિચરે છે. સંસ્કાર એટલે પ્રત્યેક ક્ષણે અનુસરવું. વિરાતિ એટલે વિહાર કરે છે. ભવ્યજનરૂપ કુમુદવનને બોધ કરવા માટે ચંદ્રની જેમ વિહાર કરે છે અને એક સ્થળે પણ રહેતા (તે મહાત્મા) વિવિધ રજને હરે છે માટે વિહાર કરે છે એમ કહેવાય. ત્યારબાદ કહેવાયેલ વિધિથી વિહાર કરતા એ મહાત્માનું આયુષ્યકર્મ ક્ષય થયે છતે એ મહાત્મા બીજા પણ ત્રણ કર્મોને ખપાવે છે. (૧૦-૨)
भाष्यावतरणिका- ततोऽस्यભાષ્યાવતરણિતાર્થ– ત્યારબાદ તે મહાત્માને टीकावतरणिका- अत:ટીકાવતરણિકાર્થ– આથી– મોક્ષની વ્યાખ્યાઉત્તર્પક્ષ મોક્ષ: ૨૦-રા
સૂત્રાર્થ– સર્વકર્મોનો ક્ષય એ મોક્ષ છે. (૧૦-૩) ૧. કોઈક સયોગીકેવલીને તીવ્ર વિપાકવાળા પણ કર્યો હોય માટે પ્રાયઃ એમ લખ્યું છે. ૨. કુમુદ=ચંદ્રવિકાસી કમળ. ૩. કુમુદવનને બોધ કરવા માટે એટલે કુમુદોને વિકસાવવા માટે.
