________________
સૂત્ર-૫ શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૮
૨૩ बहुल'मिति लक्षणसद्भावात् सर्वत्र साधिमा प्रतिपत्तव्यः, तुल्यार्थत्वात् संकीर्यन्ते संज्ञा इति चेत्तन्न, प्रसिद्धतरत्वाद्गोसदिसंज्ञावत्, एवमेते ज्ञानावरणादयः कृतद्वन्द्वाः प्रथमया निर्दिष्टाः, क्रमस्त्वेषामर्थापेक्षः,
तथा च ज्ञानदर्शनावरणोदयजनिता सर्वसत्त्वानां भवव्यथा, तां च वेदयमानोऽपि मोहाभिभूतत्वान्न विरज्यते, अविरक्तश्च देवमानुषतिर्यङ्नारकायुषि वर्तते, न चानामकं जन्म, जन्मवन्तश्चानुस्यूताः सदैव गोत्रेण, तत्र संसारिणां सुखलेशानुभवः सान्तरायः सर्व इत्यन्तरायनिर्देशः, __ आद्य इति सूत्रक्रमप्रामाण्यादित्यादि भाष्यं आद्यः प्रथमो मूलप्रकृतिबन्धः, इतिकरणः शब्दपदार्थकः, सूचनात् सूत्रम्, अनेकभेदं कर्म यतः सूचयति, क्रमः सन्निवेशस्तस्य प्रामाण्यम्, अन्यप्रमाणत्वादिवत् समासः, तस्मात्, सूत्रक्रमप्रामाण्यादिति हेत्वर्था पञ्चमी, प्रकृतिबन्धमिति सामान्याभिधानेऽपि मूलप्रकृतिबन्धमेव काक्वा प्रतिपादयति सूत्रकारः, यतः-पञ्चनवेत्यादिनोत्तरप्रकृतिबन्धं वक्ष्यति, स मूलप्रकृतिबन्धोऽष्टप्रकारः, तद्यथा, ज्ञानावरणमित्यादि, गतार्थं भाष्यं, इतिकरणः शुभाशुभस्य कर्मण इयत्ताप्रतिपत्तये प्रायोजीति ॥८-५॥
ટીકાર્થ– આદિમાં થયેલો તે આદ્ય. અનંતર અતીત સૂત્રની રચનાના આશ્રયથી આદ્ય છે, અર્થાતુ હમણાં જ કહેલા ચોથા સૂત્રમાં જણાવેલા ચાર ભેદોની અપેક્ષાએ આદ્યભેદ સમજવો. જ્ઞાન અને દર્શન એ પ્રત્યેક શબ્દની સાથે આવરણ શબ્દનો સંબંધ કરવામાં આવે છે. તેથી જ્ઞાનાવરણ, દર્શનાવરણ એમ થાય. બોધસ્વરૂપ જ્ઞાન આત્માનો વિશેષ વિષયવાળો પર્યાય છે, અર્થાત્ વસ્તુનો વિશેષરૂપે બોધ તે જ્ઞાન. તથા દર્શનપર્યાય સામાન્ય બોધરૂપ છે, અર્થાત્ વસ્તુનો સામાન્યથી બોધ તે દર્શન. આવરણ, આચ્છાદાન, આવૃત્તિ આ શબ્દોનો એક અર્થ છે. આવરવું તે આવરણ, અહીં ભાવમાં વ્યુત્પત્તિ છે. અથવા જેનાથી આવરાય તે આવરણ. અહીં કરણમાં વ્યુત્પત્તિ છે. સુખ-દુઃખ રૂપે
