________________
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૮
સૂત્ર-૨
સૂત્રમાં ક્રમથી મૂકેલા આ પાંચેય સામાન્ય બંધનિમિત્તોના પૂર્વ પૂર્વનું બંધનિમિત્ત હોય ત્યાર પછીના બંનિમિત્તો અવશ્ય હોય એમ જણાવે છે. મિથ્યાદર્શન હોય ત્યારે પછીના અવિરતિ વગેરે ચાર અવશ્ય હોય. અવિરતિ હોય ત્યારે પછીના પ્રમાદ વગેરે ત્રણ અવશ્ય હોય. પ્રમાદ હોય ત્યારે કષાય અને યોગો હોય. કષાયો હોય ત્યારે યોગો હોય. કેવળયોગ હેતુ હોય ત્યારે બીજા ચાર ન હોય ઇત્યાદિ વિપરીત રીતે મિથ્યાદર્શનહેતુ ન હોય ત્યાં સુધી વિચારવું. આ આનાથી જણાવે છે- ઉત્તરોત્તરમાવે તુ પૂર્વેષામનિયમ: રૂતિ, પછી પછીના બંધહેતુઓ હોય ત્યારે પૂર્વના બંધ હેતુઓ ન હોય. અવિરતિ, પ્રમાદ, કષાય, યોગો હોય ત્યારે મિથ્યાદર્શન બંધહેતુ ન હોય. યોગ-કષાય એ બે બંધહેતુઓ હોય ત્યારે બીજા ત્રણ અવશ્ય ન હોય. ઇત્યાદિ સારી રીતે સમજી શકાય તેવું છે. (૮-૧) टीकावतरणिका - एवमुपपादिते विस्तरेण बन्धहेतौ कर्मग्रहणમુખ્યતે–
૧૦
ટીકાવતરણિકાર્થ આ પ્રમાણે વિસ્તારથી બંધહેતુનું સારી રીતે પ્રતિપાદન કર્યે છતે (હવે) કર્મગ્રહણ કહેવાય છે–
બંધની વ્યાખ્યા— सकषायत्वाज्जीवः कर्मणो योग्यान् पुद्गलान् आदत्ते ॥८- २॥ સૂત્રાર્થ— જીવ કષાય સહિત હોવાથી(=કષાયના કારણે) કર્મને યોગ્ય પુદ્ગલોને ગ્રહણ કરે છે. (૮-૨)
भाष्यं— सकषायत्वाज्जीवः कर्मणो योग्यान् पुद्गलान् आदत्ते । कर्मयोग्यानिति अष्टविधे पुद्गलग्रहणे कर्मशरीरग्रहणयोग्यानि । नामप्रत्ययाः सर्वतो योगविशेषादिति वक्ष्यते ॥८- २॥
ભાષ્યાર્થ— જીવ કષાયસહિત હોવાથી કર્મને યોગ્ય પુદ્ગલોને લે છે. કર્મને યોગ્ય એટલે આઠ પ્રકારના પુદ્ગલ ગ્રહણમાં કાર્યણ શરીરને યોગ્ય. તે પુદ્ગલો કર્મોના નામોનાં કારણ છે, સર્વ દિશાઓમાંથી ગ્રહણ ૧. વીપ્સયા એ પ્રયોગનો અર્થ આ છે -પૂર્વસ્પિન્ પૂર્વસ્મિન્ એમ બે વાર પ્રયોગ વીપ્સાના કારણે છે.
