________________
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૬
સૂત્ર-૧૯
ભાષ્યાર્થ અલ્પઆરંભ, અલ્પપરિગ્રહ, સ્વાભાવિક મૃદુતા અને સ્વાભાવિક સરળતા એ મનુષ્ય આયુષ્યના આસ્રવો છે. (૬-૧૮) टीका - एतद् व्याचष्टे - 'अल्पारम्भपरिग्रहत्व'मित्यादिना अल्पौस्तोकौ आरम्भपरिग्रहौ पूर्वोक्तौ तयोर्भावः अल्पारम्भपरिग्रहत्वं, असदिच्छाव्यावृत्त्या, स्वभावमार्दवार्जवमिति सहजं मार्दवम् - अकृत्रिमं प्रकृत्यैव जात्यादिमदस्थानेष्वनुद्धतत्वं एवं स्वभावार्जवं प्रकृत्यैवार्जवं चशब्दात् प्रकृतिभद्रतादयो गृह्यन्ते, मानुषस्यायुषः आश्रवा भवन्तीति पूर्ववत्॥६-१८॥
ટીકાર્થ અન્વાર—પરિગ્રહત્વમ્ ઇત્યાદિથી મનુષ્યાયુના આસ્રવોને કહે છે- અલ્પારંભ અને અલ્પપરિગ્રહની વ્યાખ્યા પૂર્વે કહી છે. અસદ્ ઇચ્છાને રોકવાથી અલ્પારંભ અને અલ્પપરિગ્રહ થાય. સ્વાભાવિક મૃદુતા એટલે અકૃત્રિમ=પ્રકૃતિથી જ જાતિ આદિ મદસ્થાનોમાં ઉદ્ધતાઇ ન કરવી. સ્વાભાવિક સ૨ળતા એટલે પ્રકૃતિથી જ સરળતા. ૬ શબ્દથી પ્રકૃતિથી જ ભદ્રકભાવ વગેરે ગ્રહણ કરવામાં આવે છે. આ બધા મનુષ્યાયુના આસ્રવો છે. (૬-૧૮)
દ
નરક-તિર્યંચ-મનુષ્યગતિ આયુષ્યના સમુદિત આશ્રવો— निःशीलव्रतत्वं च सर्वेषाम् ॥६- १९॥
સૂત્રાર્થ— શીલ અને વ્રતનો' અભાવ સઘળાયનો(=નારક, તિર્યંચ અને મનુષ્ય એ ત્રણેય આયુષ્યનો) આસ્રવ છે. (૯-૧૯) भाष्यं— निःशीलव्रतत्वं च सर्वेषां नारकतैर्यग्योनमानुषाणामायुषाમાન્નવો મતિ । યથોતાનિ ચ ।।૬-૬ા
ભાષ્યાર્થ— પૂર્વે કહેલા બહુઆરંભ વગેરે (આના=નારક-તિર્યંચમનુષ્યના આશ્રવો તો છે જ) ઉપરાંત શીલ અને વ્રતનો અભાવ સઘળાય નારકતિર્યંચ અને મનુષ્ય આયુષ્યના આશ્રવો છે. (૬-૧૯)
૧. સાધુઓની અપેક્ષાએ પાંચ મહાવ્રતો વ્રત છે. વ્રતોના પાલન માટે જરૂરી પિંડવિશુદ્ધિ(=બેતાલીસ દોષોથી રહિત ભિક્ષા મેળવવી), ગુપ્તિ, સમિતિ, ભાવના વગેરે શીલ છે. શ્રાવકોની અપેક્ષાએ પાંચ અણુવ્રતો વ્રત છે. તેના પાલન માટે જરૂરી ત્રણ ગુણવ્રત, ચાર શિક્ષાવ્રત, અભિગ્રહો વગેરે શીલ છે. વ્રતોનું નિરૂપણ અ.૭ સૂ.૧ માં આવશે. ગુપ્તિ આદિનું નિરૂપણ અ.૯ સૂ.૨ થી શરૂ થશે. ગુણવ્રત અને શિક્ષાવ્રતોનું વર્ણન અ.૭ સૂ.૧૬ માં આવશે.
