________________
૫૮
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૬ સૂત્ર-૧૩ मूलगुणोत्तरगुणसम्पद् लोभायुदयवान् प्राणवधाधुपरमः, एवं संयमासंयमः स्थूलप्राणातिपातादिनिवृत्तिरूपः, तथा अकामनिर्जरा कुतश्चित् पारतन्त्र्यादुपभोगनिरोधरूपा तथा पालनाया अयोगः, अज्ञानतपो बालतपस्विनस्तपो यत् योगः व्यापारः पञ्चाग्न्याद्यनुष्ठानलक्षणः प्रवचनेऽपि शास्त्रबाधाप्रवृत्तिः एवं शान्तिः उपकार्यादिभेदात् क्रोधनिवृत्तिः, एवं शौचं शुचिभावः शुचिकर्म वा, एतल्लोभोपशमलक्षणं, परमत्र, पूतोदकाङ्गप्रक्षालनं त्वपरमिति, इतिशब्दः प्रकारार्थः, एवंप्रकारा अन्येऽपि सद्वेद्यस्याश्रवा भवन्तीति समानं पूर्वेण ॥६-१३।।
ટીકાર્થ– ભૂત-અનુકંપા વગેરે જાતિભેદથી સર્વેદ્યના આગ્નવો થાય છે એ પ્રમાણે સૂત્રનો સમુદિત અર્થ છે. અવયવાર્થને તો “સર્વભૂતાનુI' ઇત્યાદિથી કહે છે–
સર્વભૂતાનુકંપા- કોઈ જાતના ભેદ વિના સર્વ જીવો ઉપર દયા. વ્રત-અનુકંપા અગારી અને અનગારી વ્રતીઓમાં અનુકંપાવિશેષ. અગાર એટલે ગૃહ. અધિકરણ રૂપ વ્યાપાર જેમાં હોય છે તે ગૃહ. આવું ઘર જેમને હોય તે અગારી છે. અગારીઓ લિંગ0(=વ્રતીના વેશમાં રહેલા) અને અલિંગ(=વ્રતના વેશવિનાના) એમ બે પ્રકારના છે. અગારીઓથી વિપરીત=ગૃહવ્યાપારથી વિરામ પામેલા અનગારીઓ છે.
વ્રતી એટલે પ્રાણાતિપાતાદિથી વિરામ પામેલા. અગારીવ્રતીઓમાં અને અનગારીવૃતીઓમાં વિશેષ અનુકંપા કરવી તે વ્રત-અનુકંપા છે. દાન– આ સર્વવ્રતીઓને પોતાનો આહાર વગેરે આપવું તે દાન.
સરાગસંયમ– મૂલગુણ-ઉત્તરગુણ સંપત્તિરૂપ અને લોભાદિના ઉદયવાળી પ્રાણીવધાદિની વિરતિ=એ સરાગસંયમ છે. ૧. પૂર્વ સૂત્રમાં દુઃખ વગેરે જાતિથી ભિન્ન નથી. દુઃખ વગેરે બધા જ દુઃખસ્વરૂપ હોવાથી દુઃખરૂપ જાતિથી અભિન્ન=સમાન છે. બધા જ દુઃખજાતિના છે. ભૂત-અનુકંપા વગેરે એ રીતે જાતિથી અભિન્ન નથી=ભિન્ન છે. માટે ટીકામાં જાતિભેદથી એમ કહ્યું છે.
