________________
૧૫૦
શ્રી તત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-પ - સૂત્ર-૪૧ જે ક્રમથી થાય તે પર્યાય કહેવાય. ક્રમથી થવાના કારણે પર્યાયના લક્ષણની પ્રાપ્તિ થાય છે, અર્થાત્ જે ક્રમથી થાય તે પર્યાય એવું પર્યાયનું લક્ષણ છે. આનાથી પર્યાયોનું વ્યાખ્યાન કર્યું. કારણ કે ક્રમથી થનારા ગુણો જ પર્યાય છે.
[પ્રમાણનયતત્તાલોક ગ્રંથમાં ગુણોનું અને પર્યાયોનું લક્ષણ આ પ્રમાણે છે- સમાવિનો : દ્રવ્યના સહભાવી(=સદા દ્રવ્યની સાથે રહેનારા) ધર્મોને ગુણો કહેવામાં આવે છે. મમાવિનઃ પર્યાયા: દ્રવ્યના ક્રમભાવી(=ક્રમશઃ ઉત્પન્ન થનારા અને નાશ પામનારા) ધર્મોને પર્યાયો કહેવામાં આવે છે.] (પ-૪૦) __ भाष्यावतरणिका- अत्राह- उक्तं भवता 'बन्धे समाधिको पारिणामिकौ' इति । तत्र कः परिणाम इति । अत्रोच्यते
ભાષ્યાવતરણિકાર્થ– પ્રશ્ન– “પુગલોનો બંધ થયા બાદ સમ અને અધિક ગુણ અનુક્રમે સમ અને હીન ગુણને પોતાના રૂપે પરિણાવે છે એમ (અ.સૂ.૩૬ માં) આપે કહ્યું. તેમાં પરિણામ શું છે? અર્થાત્ પરિણામ કોને કહેવાય? અહીં ઉત્તર કહેવાય છે.
टीकावतरणिका- अत्राहेत्यादि सम्बन्धग्रन्थः, अत्राहोक्तं भवता इहैव, किमित्याह-बन्धे समाधिको पारिणामिकावित्येतदुक्तं तत्र सूत्रे कः परिणाम ? इति, अत्रोच्यते प्रश्ने समाधिः
ટીકાવતરણિતાર્થ–મત્રદ ઇત્યાદિ ગ્રંથ આગળના સૂત્રની સાથે સંબંધ જોડવા માટે છે. આપે આ જ અધ્યાયમાં (૩૬મા સૂત્રમાં) વજે સમયૌ પરિમિકૌ=પુદ્ગલોનો બંધ થયા પછી સમ અને અધિક ગુણ અનુક્રમે સમ અને હીન ગુણને પોતાના રૂપે પરિણમાવે છે એમ કહ્યું છે. તે સૂત્રમાં પરિણામ એ શું છે? તેની વ્યાખ્યા શી છે? અહીં આ પ્રશ્નનું સમાધાન કહેવામાં આવે છે
પરિણામનું લક્ષણતદ્વાવઃ પરિણામ: ધ-૪શા
