________________
૧૪૮
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૫ - સૂત્ર-૪૦ શુપા: એ પદ પર્યાયોનું ઉપલક્ષણ છે, અર્થાત્ ગુણ શબ્દથી પર્યાયો પણ સમજી લેવા. એથી અર્થ આ પ્રમાણે થાય- દ્રવ્યમાં રહેલા ગુણો અને પર્યાયો કેવા છે? ગુણો અને પર્યાયો કોને કહેવાય? અહીં સમાધાન કહેવામાં આવે છે–
ગુણોનું લક્ષણद्रव्याश्रया निर्गुणा गुणाः ॥५-४०॥
સૂત્રાર્થ– જે દ્રવ્યમાં સદા રહે અને સ્વયં ગુણોથી રહિત હોય તે ગુણ. (પ-૪૦).
भाष्यं- द्रव्यमेषामाश्रय इति द्रव्याश्रयाः । नैषां गुणाः सन्तीति निर्गुणाः ॥५-४०॥
ભાષ્યાર્થ– ઉત્તર- ગુણોનો આશ્રય દ્રવ્ય છે તેથી ગુણોને દ્રવ્યાશ્રય કહેવાય છે અને ગુણોને પોતાના ગુણો નથી તેથી તે નિર્ગુણ કહેવાય છે. (પ-૪૦)
टीका-परिणामिपरिणामलक्षणाश्रयाऽऽश्रयिभाववृत्तयः आश्रितद्रव्याः परगुणाभावेति सूत्रसमुदायार्थः ॥ अवयवार्थं त्वाह-द्रव्यमेषामित्यादिना, द्रव्यं धर्मादि सुखप्रतिपत्त्यर्थं वा घटादिः एषां गुणानां सहभाविनां रूपादिपरिणतिभेदानां आश्रय इतिकृत्वा द्रव्याश्रया उच्यन्ते, तथा नैषां गुणाः सन्तीति, परिणामस्य परिणामान्तराभावाद् अनवस्थाप्रसङ्गादिति निर्गुणा इति, कथमनन्तगुणालीढत्वमण्वादेः ?, उच्यते, तथोत्कृष्टपरिणतिभेदेन, क्रमभावे त्वितरस्तद्भावात् तदाकारतापत्तिरिति भावनीयं, एतेन पर्याया व्याख्याताः, तेषामेव च क्रमभाविनां पर्यायत्वादिति ॥५-४०॥
ટીકાર્થ– પરિણામિ-પરિણામ રૂપ આશ્રય-આશ્રયભાવથી રહેનારા, દ્રવ્યના આશ્રયવાળા અને જેમનામાં અન્ય ગુણો નથી તે ગુણો છે. અહીં દ્રવ્ય પરિણામી છે. ગુણ પરિણામ છે. દ્રવ્ય આશ્રય(=રાખનાર) છે. ગુણો આશ્રયી(=રહેનારા) છે. માટે પરિણામિ-પરિણામરૂપ આશ્રય
