________________
સૂત્ર-૪૨ શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૪
૧૧૯ टीका- एतद् व्याचष्टे-'माहेन्द्रात् परत' इत्यादिना माहेन्द्रात् कल्पात् परतः ब्रह्मलोकादारभ्य पूर्वा स्थितिः परा उत्कृष्टा, किमित्याहअनन्तरा-जघन्या स्थितिर्भवति, उपरितनकल्प इत्यर्थः, एतदेव दर्शयति'तद्यथे'त्यादिना माहेन्द्रे कल्पे परा स्थितिः सप्त सागरोपमाणि उक्ता सा ब्रह्मलोके जघन्या भवति, एवं ब्रह्मलोके दश सागरोपमाणि परा स्थितिरुक्ता, सा लान्तके जघन्या भवति, अतिदेशमाह-'एवमि'त्यादिना आ सर्वार्थसिद्धादिति सर्वार्थसिद्धं यावत्, आङ् मर्यादायां, विजयादिषु चतुर्पु विजयवैजयन्तजयन्तापराजितेषु परा स्थितिस्त्रयस्त्रिंशत्, एवं परतः परतः पूर्वा पूर्वाऽनन्तरेति यावतूभय(सं)भवः तावद्रष्टव्यम्, अत एव एतेष्विति, जघन्या एकत्रिंशदेव, उत्कृष्टा त्रयस्त्रिंशत्, मुख्यवृत्त्यैव सूत्रेऽभिधानात्, यथोक्तं प्रज्ञापनायाम्-विजयवेजयंतजयंतापराजिअदेवाणं केवइअं कालं ठिती पण्णत्ता ?, गोयमा ! जहण्णेणं एगतीसं सागरोवमाई, उक्कोसेणं तेत्तीसं, सव्वट्ठसिद्धगदेवाणं पुच्छा, गोयमा ! अजहण्णमणुक्कोसेणं तेत्तीसं सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता," एतदाह'से'त्यादि तासां विजयादिसम्बन्धिनी उत्कृष्टा स्थितिः, किमित्याहअजघन्योत्कृष्टा तथैकरूपैव सर्वार्थसिद्ध इति ॥४-४२॥
ટીકાર્થ– જઘન્ય આયુષ્યને કહે છે- માહેદ્રકલ્પ પછીના દેવલોકમાં પોતપોતાની પૂર્વના દેવલોકની જે ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ છે તે પછીના અનંતર દેવલોકની જઘન્ય સ્થિતિ થાય છે. તે આ પ્રમાણે- માહેંદ્ર કલ્પમાં ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ સાત સાગરોપમ કહી છે, તે બ્રહ્મલોકમાં જઘન્ય સ્થિતિ છે. એ પ્રમાણે બ્રહ્મલોકમાં દશ સાગરોપમ ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ છે, તે લાંતકમાં જઘન્ય स्थिति छ.
ભલામણને કહે છે– એ પ્રમાણે સર્વાર્થસિદ્ધ સુધી જાણવું. અહીં મા मव्यय भयहि मर्थभा छ. वियाह यारभा- वि०४य, वैश्यंत, ४यंत, અપરાજિત એ ચારમાં ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ૩૩ સાગરોપમ છે. આ પ્રમાણે
