________________
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૪
સૂત્ર-૨૭
અનુત્તરોમાં દેવો દ્વિચરમ હોય છે. અનુત્તર શબ્દનો ઉલ્લેખ અનુત્તર સિવાયના વિજયાદિનો નિષેધ કરવા માટે છે. દ્વિચરમ શબ્દના અર્થને સ્પષ્ટ કરતા ભાષ્યકાર કહે છે- વિજયાદિમાંથી ચ્યવેલા જીવો ઉત્કૃષ્ટથી બે વાર (મનુષ્યભવમાં) ઉત્પન્ન થઇને સિદ્ધ થાય છે, અર્થાત્ વિજયાદિ વિમાનમાંથી ચ્યવેલો જીવ મનુષ્યોમાં (બે વાર ઉત્પન્ન થઇને) સિદ્ધ થાય છે. સર્વાર્થસિદ્ધ મહાવિમાનમાં એકવાર ઉત્પન્ન થઇને ત્યાંથી ચ્યવેલા જીવો મનુષ્યોમાં સિદ્ધ થાય છે.
૧૦૪
‘“શેષાસ્તુ માખ્યા:” કૃતિ, બાકીના વૈમાનિક સામાન્ય દેવો ક્યારેક એક વાર, ક્યારેક બે વાર, ક્યારેક ત્રણ વાર, ક્યારેક ચાર વગેરે વાર મનુષ્યોમાં જન્મ પામીને સિદ્ધ થાય છે. (૪-૨૭)
भाष्यावतरणिका - अत्राह उक्तं भवता जीवस्यौदयिकेषु भावेषु तिर्यग्योनिगतिरिति, तथा स्थितौ 'तिर्यग्योनीनां च' इति । आस्रवेषु च ‘માયા તૈર્યયોનસ્ય' કૃતિ । ત તિર્થયોનય વૃત્તિ । અન્નોન્યતે
ભાષ્યાવતરણિકાર્થ આપે જીવના ઔદયિકભાવોમાં (૨-૬) ‘તિર્યંચયોનિગતિ’ એમ કહ્યું છે, તથા સ્થિતિમાં ‘તિર્યંગ્યોનિવાળાઓની’ (૩-૧૮) એમ કહ્યું છે. અને આસ્રવોમાં (૬-૧૭) ‘તિર્યંગ્યોનિના’ એમ કહેશો. તેથી તિર્યંગ્યોનિવાળા કોણ છે ? અહીં ઉત્તર કહેવાય છે—
टीकावतरणिका- 'अत्राहे' त्यादि सम्बन्धग्रन्थः, उक्तं भवता द्वितीयेऽध्याये जीवस्यौदयिकेषु भावेषु निरूप्यमाणेषु तिर्यग्योनिरित्युक्तं, तथा स्थितौ निरूप्यमाणायां तृतीयाध्यायपरिसमाप्तौ 'तिर्यग्योनीनां चे' त्युक्तं आश्रवेषु निरूप्यमाणेषु 'तैर्यग्योनस्ये 'ति वक्ष्यते षष्ठ इति, तत्के तिर्यग्योनय इति प्रक्रमात् प्रश्न इति उच्यते
ટીકાવતરણિકાર્થ– અત્રાહ હત્યાતિ ગ્રંથ પછીના સૂત્રનો સંબંધ ક૨વા માટે છે. અહીં શિષ્ય કહે છે- આપે બીજા અધ્યાયમાં છઠ્ઠા સૂત્રમાં ઔદયિક ભાવોનું નિરૂપણ કરવાના અવસરે તિર્યંચ્યોનિ (તૈર્યગ્યૌન)
