________________
સૂત્ર-૨૩ શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૪
टीकावतरणिका- 'अत्राहे'त्यादि सम्बन्धग्रन्थः, त्रयाणां देवनिकायानां भवनवास्यादीनां लेश्यानियमोऽभिहितः प्राक्, अथ वैमानिकानां सौधर्मादिनिवासिनां केषां का लेश्येति, अत्रोच्यते
ટીકાવતરણિકાર્થ– “ત્રી' ઇત્યાદિ સંબંધ ગ્રંથ છે. અહીં શિષ્ય પ્રશ્ન કરે છે કે, ભવનવાસી વગેરે ત્રણ દેવનિકાયનો વેશ્યા સંબંધિ નિયમ પૂર્વે (અ.૪ સૂર અને ૭માં) કહ્યો છે. હવે સૌધર્માદિમાં રહેનારા વૈમાનિકોમાં કોને કઈ વેશ્યા હોય? અહીં ઉત્તર અપાય છે– વૈમાનિકનિકાયમાં વેશ્યાપતિ-પ-શુનનેથ દ્વિ-ત્રિ-શેષ ૪-૨રૂા.
સૂત્રાર્થ– બે, ત્રણ અને શેષ દેવલોકમાં અનુક્રમે પીત, પદ્મ અને શુક્લ લેશ્યા(=તે તે વેશ્યા જેવો શારીરિક વર્ણ) હોય છે. (૪-૨૩)
भाष्यं- उपर्युपरि वैमानिकाः सौधर्मादिषु द्वयोस्त्रिषु शेषेषु च पीतपद्मशुक्ललेश्या भवन्ति यथासङ्ख्यम् । द्वयोः पीतलेश्याः सौधर्मेंशानयोः त्रिषु पद्मलेश्याः सानत्कुमारमाहेन्द्रब्रह्मलोकेषु । शेषेषु लान्तकादिष्वासर्वार्थसिद्धाच्छुक्ललेश्याः । उपर्युपरि तु विशुद्धतरेत्युक्तम् I૪-રરૂપ
ભાષ્યાર્થ– ઉપર ઉપર સૌધર્માદિ બે દેવલોકમાં, ત્રણ દેવલોકમાં અને બાકીના દેવલોકમાં વૈમાનિકો અનુક્રમે પીત, પદ્મ અને શુક્લ લેશ્યાવાળા હોય છે. સૌધર્મ, ઇશાન એ બે દેવલોકમાં પીતલેશ્યા હોય છે. સાનકુમાર, મહેન્દ્ર અને બ્રહ્મલોક એ ત્રણ દેવલોકમાં પદ્મ લેશ્યા હોય છે અને બાકીના લાંતકાદિથી માંડીને સર્વાર્થસિદ્ધ સુધીના દેવલોકમાં શુક્લલેશ્યા હોય છે. પરંતુ ઉપર ઉપરની દેવલોકની લેશ્યા અધિક વિશુદ્ધ હોય છે. (૪-૨૩)
टीका- पूर्वत्र बहुव्रीहिः, उत्तरत्र द्वन्द्व इति सूत्रसमुदायार्थः । अवयवार्थं त्वाह 'उपर्युपरी'त्यादिना सुज्ञेयः ॥४-२३॥
