________________
૧૩૪
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૩
સૂત્ર-૧૧
(૪) નીચેની (૫,૫૨,૦૮૬) સંખ્યાને અર્પી કરવાથી ૨,૭૬,૦૪૩ સંખ્યા આવી. આ સંખ્યાને (યોજન ક૨વા માટે) ૧૯ સંખ્યાથી ભાગાકાર કરતાં ૧૪,૫૨૮ યોજન અને ૧૧ કળા થઇ. (૫) આથી ૧૪,૫૨૮ યોજન ૧૧/૧૯ જંબૂઢીપનું ધનુકાઇ છે. હવે વિષ્લેભ લાવવા માટે કરણસૂત્ર નીચે મુજબ છે— ખ્યાવળવતુर्भागयुतमिषुवर्गमिषुविभक्तं तत्प्रकृतिवृत्तविष्कम्भः जीवावर्गचतुर्भागेन युक्त इषुवर्ग इषुणा विभक्तः स स्वभाववृत्तक्षेत्रविष्कम्भो भवति ।
કોઇપણ ગોળ પદાર્થની પહોળાઇ(=વિભ) કાઢવી હોય તો તેની રીત બતાવે છે—
(૧) જે ક્ષેત્રની જીવાથી વિખુંભ કાઢવો હોય તે ક્ષેત્રની જીવાનો વર્ગ કરવો.
(૨) તેમાં વર્ગમૂળની શેષ ઉમેરી વર્ગ પૂર્ણ કરવો. (૩) પછી તેને ચારથી ભાગ આપવો.
(૪) પછી તેમાં વિક્ષિત ક્ષેત્રના ઇષનો વર્ગ ઉમેરવો. (૫) બંનેનો સરવાળો કરી વિવક્ષિત ક્ષેત્રના ઇષુથી ભાગવો. (૬) પછી તેના યોજન ક૨વા ૧૯ કલાથી ભાગ દેવો. (૭) જે આવે તે વિક્ષિત ક્ષેત્રના ગોળ પદાર્થનો વિષ્ફભ આવે. દા.ત. ભરતક્ષેત્રની જીવા ઉપરથી જંબૂદ્વીપનો વિધ્યુંભ કાઢવો છે. ભરતક્ષેત્રની જીવા ૧૪,૪૭૧ યોજન અને ૫ કલા છે. આની કલા કરતા ૧૪,૪૭૧ x ૧૯ + ૫ કલા ૨,૭૪,૯૫૪ કલા થઇ. તેનો વર્ગ ૨,૭૪,૯૫૪ X ૨,૭૪,૯૫૪ ૭૫,૫૯,૯૭,૦૨,૧૧૬. તેમાં વર્ગમૂળની શેષ ૨,૯૭,૮૮૪ ઉમેરતા ૭૫૬૦૦૦૦૦૦૦૦ કલા થઇ. તેને ચારથી ભાગતા ૭૫૬૦૦૦૦૦૦૦૦ | ૪ = ૧૮૯૦૦૦૦૦૦૦૦. તેમાં ભરતક્ષેત્રના ઇષુનો વર્ગ ઉમેરતાં ૧૮૯૦૦૦૦૦૦૦૦ + ૧૦૦૦૦૦૦૦૦ =
=
=
