________________
સૂત્ર-૧૧ શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૩
૧૦૭ (૧૨) સુવર્ણકુલા નદી–સુવર્ણકુલા નદી શિખરી પર્વતના પુંડરીકદ્રહમાંથી
દક્ષિણ તરફ નીકળી હિરણ્યવંત ક્ષેત્રમાં પૂર્વ દિશામાં ચાલી પોતાના
૨૮ હજાર નદીઓના પરિવાર સાથે પૂર્વ લવણ સમુદ્રમાં મળે છે. (૧૩)રક્તા નદી– રક્તા નદી શિખરી પર્વતના પુંડરીકદ્રહમાંથી પૂર્વ
તરફ નીકળી ઐરાવત ક્ષેત્રમાં પૂર્વ દિશામાં ચાલી પોતાના ૧૪
હજાર નદીઓના પરિવાર સાથે પૂર્વ લવણ સમુદ્રમાં મળે છે. (૧૪) રક્તાવતી નદી– રક્તાવતી નદી શિખરી પર્વતના પુંડરીકદ્રહમાંથી
પશ્ચિમ તરફ નીકળી ઐરવત ક્ષેત્રમાં પશ્ચિમ દિશામાં ચાલી પોતાના ૧૪ હજાર નદીઓના પરિવાર સાથે પશ્ચિમ લવણ સમુદ્રમાં મળે છે. આ બધી નદીઓનો કુલ પરિવાર પ,૬૦,૦૦૦ થયો.
મહાવિદેહમાં ૩ર વિજયોમાં ૧૪-૧૪ હજારના પરિવારવાળી ૬૪ નદીઓ છે. આમ ૬૪ x ૧૪,૦૦૦ = ૮,૯૬,૦૦૦ નદીઓ થઈ. મહાવિદેહમાં ૧૨ અંતરનદીઓ છે. આમ જંબૂદ્વીપમાં ૧૪+૫,૬૦,૦૦૦ + ૬૪+ ૮,૯૬,૦૦૦ + ૧૨ = ૧૪,૫૬,૦૯૦ નદીઓ છે.
તીર્થો– ગંગા નદીનો જ્યાં સમુદ્ર સાથે સંગમ થાય છે ત્યાં માગધ નામે તીર્થ છે, સિંધુનો સમુદ્ર સાથે સંગમ થાય છે ત્યાં પ્રભાસ નામે તીર્થ છે, અને બંને તીર્થોની વચ્ચે વરદામ નામે તીર્થ છે. અહીં તીર્થ એટલે સમુદ્રમાં ઉતરવાનો માર્ગ. - બિલો- વૈતાઢ્ય પર્વતની દક્ષિણ દિશામાં ગંગા અને સિંધુના પૂર્વ અને પશ્ચિમ કાંઠા ઉપર નવ નવ બિલો છે. આથી કુલ ૩૬ બિલો ગુફાઓ છે. એ જ રીતે વૈતાઢ્ય પર્વતની ઉત્તરમાં પણ ૩૬ બિલો છે. આમ કુલ ૭ર બિલો છે. છઠ્ઠા આરામાં મનુષ્યો આ બિલોમાં વસે છે.
આ પ્રમાણે ભરતક્ષેત્રનું સામાન્ય વર્ણન પૂર્ણ થાય છે.
લઘુ હિમવંત પર્વત– ભરતક્ષેત્ર પછી લઘુ હિમવંત પર્વત છે. આ પર્વત ઉપર પધ નામે પ્રહ=પાણીનો ધરો છે. એ દ્રહમાં પૃથ્વીકાયનું બનેલું મોટું કમળ છે. એ કમળની કર્ણિકામાં શ્રીદેવીનું ભવન છે. તેમાં
