________________
શ્રી તત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૨
- सूत्र-६ सज्वलनवर्णकषायद्वादशकोदयात्, अत एकरूपं, असंयतोऽविरत इतिकृत्वा, 'असिद्धत्वे'त्यादि, असिद्धत्वं-वेदनीयायुर्गोत्रनामकर्मोदयादनिष्ठितार्थत्वमेकभेदं, यदाह-'असिद्ध' इति, एकभेद इति कोऽर्थः?, एकविधमिति, पर्यायकथनमिति सर्वभेदोपदर्शनार्थं, 'लेश्या' इति लिश्यन्त इति लेश्या:-आत्मना एकीभवन्तीत्यर्थः, एताः षड्भेदाः, परिस्थूलद्रव्यसजातिभेदमधिकृत्य कृष्णलेश्येत्यादि, कृष्णा चासौ लेश्या च कृष्णलेश्या, एवं नीललेश्यादिष्वपि योज्यं, एताश्च द्रव्यलेश्याः एवम्भूताः, भावलेश्यास्त्वेतत्साचिव्यजाः क्लिष्टेतररूपाः आत्मपरिणामा एव, तथा चागमः-"जल्लेसाई दव्वाइं आदियइ तल्लेसे परिणाम भवति" "कृष्णादिद्रव्यसाचिव्यात्, परिणामो य आत्मनः । स्फटिकस्येव तत्रायं, लेश्याशब्दः प्रयुज्यते ॥१॥" इत्यादि, आसां च षष्णामपि लेश्यानां जम्बूवृक्षफलभक्षकपुरुषषट्कदृष्टान्तेनागमप्रसिद्धेन प्रसिद्धिरापाद्या, एवं सर्वान् भेदान् आख्यायोपसंहरति-‘एत' इत्यादिना, एते एकविंशतिः न न्यूना नाप्यधिका औदयिका भावाः कर्मोदयापेक्षा भवन्तीति तथा जीवस्वतत्त्वरूपा एव ॥२-६॥
ટીકાર્થ– અહીં ગતિશબ્દથી લેગ્યા શબ્દ સુધીના શબ્દોનો દ્વન્દ સમાસ છે. ચતુર્ શબ્દથી પશબ્દ સુધીના શબ્દોનો દ્વન્દ સમાસ છે. પછી ભેદશબ્દની સાથે બહુવ્રીહિ સમાસ છે. આ પ્રમાણે સૂત્રનો સમુદિત અર્થ छ. अवयवार्थने भाष्य 51२. गतिश्चतुर्भेदा त्याथी ४ छ
ભેદોને કહે છે– ગતિના નારક, ઐયંગ્યોન, મનુષ્ય અને દેવો એમ ચાર ભેદો છે. નરકગતિનામકર્મના ઉદયથી જીવો નારક કહેવાય છે. તિર્યગ્ગતિનામકર્મના ઉદયથી જીવો તૈર્યગ્યોન(=તિર્યંચો) કહેવાય છે. મનુષ્યગતિનામકર્મના ઉદયથી જીવો મનુષ્યો કહેવાય છે. દેવગતિનામકર્મના ઉદયથી જીવો દેવ કહેવાય છે. આ પ્રમાણે ગતિનામકર્મથી આત્માનું કથન(આત્માની ઓળખાણ) ઔદયિકભાવ
