________________
૧૮
નયકર્ણિકા
પણ એક વસ્તુને જોતાં તે વસ્તુનો કોઈ પણ અંશ યા ભાગ યા ધર્મવિશેષ તરીકે તેને જણાયો તો તેને મુખ્ય અંશ યા ભાગ કે ધર્મ તરીકે જણાવી ઇતર અંશ, કે ભાગ કે ધર્મને સ્વીકારે ત્યારે તે નયાભાસ નહિ પણ નય કહેવાય. એવા એવા નયોને જિનદર્શનનાં અંગ ગણ્યાં છે. • •
આ પ્રકારે જિનદર્શનનાં સર્વદર્શનો અંગ છે. આ વાત પ્રતિપાદક, શૈલીએ જિનદર્શનનું સર્વદર્શીપણું પૂર્વે પણ દેખાડવામાં આવ્યું છે. જ્યો માર્ગ-દર્શન-ધર્મ કયા મુખ્ય અંશે જિનદર્શનને મળતો છે આવી અન્વયદૃષ્ટિથી એ નય તુરત મળી આવે છે. ક્યાં વિરોધ છે એમ જોનારને નિષેધક ભાગ જણાય છે, અને એ નિષેધક ભાગને જોનારા કેટલાક કે જેઓને નયવાદની પૂરી માહિતી નથી, તેવા આખાને આખા ધર્મનેદર્શનને-સંપ્રદાયને નિષેધી નાખી પોતે જૈની અથવા અનેકાંતિક હોવા છતાં એકાંતવાદી થઈ જાય છે. ખેદની વાત તો એ છે કે નયજ્ઞાન પૂર્ણ ન હોવાથી પોતે બોલે એટલું જ નહિ, પરંતુ સમજે પણ એમ કે અમે સર્વદર્શી જૈન છીએ, પરંતુ વર્તનમાં ઘણે ભાગે એકાંતિક જણાઈ આવે છે. આવા દાખલા એક નથી પણ અનેક બન્યા છે, અને તેથી દિવસાનદિવસ જિનધર્મની મહત્તા ઘટતી ચાલી છે. તથાપિ સુભાગ્યે પ્રતિપાદક શૈલીવાળા પણ આચાર્યો-ગુરુઓ-મહાત્માઓ થયા છે. આમાંથી એક ઉદાહરણ અહીં આપવામાં આવે છે. દાખલા તરીકે શ્રી આનંદઘનજી મહારાજ શ્રી નેમિનાથપ્રભનું સ્તવન કરતાં કથે છે કે જિનશાસનરૂપી પુરુષનું મસ્તક જૈનદર્શન છે; તેમનો જમણો હાથ વેદાંતદર્શન છે; ડાબો હાથ બૌદ્ધદર્શન છે; જમણો પગ યોગદર્શન છે; ડાબો પગ સાંખ્યદર્શન છે; કૂખ (પેટ) લોકાયત (ચાર્વાક) મત છે કે જે પ્રત્યક્ષ પ્રમાણને માને છે. તેઓ કહે છે કે,
પદર્શન જિન અંગ ભણિજે, ન્યાસ ષડંગ જો સાધેરે; નમિ જિનના ચરણ ઉપાસક,
પદર્શન આરાધે રે.' પ. ૧. આ સ્તવનની ગાથાનો અર્થ શ્રી રામચંદ્ર કાવ્યમાળાના પ્રથમ ગુચ્છકમાંથી અવતાર્યો છે. એમનો આ સ્થળે ઉપકાર લાલન માને છે.
