________________
जैनमतम् ।
अतो हि तत्सद्भावे सिद्धे ऽस्यादृश्यत्वेनानुपलम्भसिद्धिः, तमिद्धौ च कालात्ययापदिष्टत्वाभावः, ततश्चास्मात्तत्सद्भावसिद्धिरिति । द्वितीतपक्षो ऽप्ययुक्तः, तत्मद्भावावेदकस्य प्रमाणन्तरस्यैवाभावात् । अस्तु वा तत्र तत्सद्भावः, तथाप्यस्यादृष्टत्वे शरीराभावः कारणं, विद्यादिप्रभावः, जातिविशेषो वा। प्रथमपचे कर्तृत्वानुपपत्तिः ।
शरीरत्वात्, मुक्तात्मवत् । ननु शरीराभावेऽपि ज्ञानेच्छाप्रयत्नाश्रयत्वेन शरीरकरणे कर्टत्वमुपपद्यत इत्यप्यसमौषिताभिधानं, शरीरसंबन्धेनैव तत्प्रेरणोपपत्तेः, शरीराभावे मुक्तात्मवत्तदसंभवात् । शरीराभावे च ज्ञानाद्याश्रयत्वमप्यसंभाव्यं, तदुत्यत्तावस्य निमित्तकरणत्वात्, अन्यथा मुकात्मनोऽपि तदु- 10 त्पत्तिप्रसक्तः। विद्यादिप्रभावस्य चादृश्यत्व हेतुत्वे कदाचिदसौ दृश्येत । न खलु विद्यातां शाश्वतिकमदृश्यत्वं कुश्यते, पिशाचादिवत् । जातिविशेषोऽपि नादृश्यत्वे हेतुरेकस्य जातिविशेषाभावादनेकव्यक्तिनिष्ठत्वात्तस्य । - अस्तु वा दृश्यो ऽदृश्यो वासौ, तथापि किं सत्तामाचेण १ 15 ज्ञानवत्त्वेन र ज्ञानेच्छाप्रयत्नवत्त्वेन इ तत्पूर्वकव्यापारेण ४ ऎश्र्यण५ वा चित्यादेः कारणं स्यात् । तत्राद्यपक्षे कुलालादीनामपि जगत्कर्टत्वमनुषज्यते, मत्वाविशेषात् । द्वितीये तु योगिनामपि कर्टवापत्तिः। बतौयो प्यसाम्यतः, अशरीरस्य पूर्वमेव ज्ञानाद्याश्रयत्वप्रतिषेधात् । चतुर्थो ऽप्यसंभाव्यः, अशरीरस्य कायवाकृत- 20 व्यापारवत्त्वासंभवात् । ऐश्वर्यमपि ज्ञाढत्वं कर्तृत्वमन्यदा । ज्ञात्वं चेत्, तत्किं ज्ञात्वमात्र सर्वज्ञात्वं वा। श्राद्यपक्षे ज्ञातवासो
16 . -
