________________
૭૮
વૃત્તિથી ત્રણ પ્રકારે જાણે છે. માટે આ જગતમાં જ્ઞાન દ્રષ્ટી વડે જોવું જોઈએ. (૧)
વિવેચન–પાંચમાં ઢાળમાં નય અને પ્રમાણ સંબંધિના વિચારે દર્શાવવામાં આવે છે. ઘટ પટાદિ કે જીવ અજીવ આદિ એક પદાર્થ દ્રવ્ય ગુણ અને પર્યાય વડે કરીને ત્રણ પ્ર કરે છે જેમકે (૧)ઘટ આદિ વસ્તુ કૃતિકાદિ રૂપથી દ્રવ્ય છે (૨) ઘટાદિકમાં રૂ૫ રસાદિથી વિવક્ષા કરીએ અર્થાત શ્યામ રક્ત એવી રીતે જોઈએ તે તે ગુણ રૂપ છે અને (૩) ઘટઆદિ રૂપની સજાતિય દ્રવ્યત્વપણે વિવક્ષા કરતા તે પર્યાય છે. આ પ્રમાણે ઘટઆદિ ત્રણ પ્રકારે થાય છે તેમજ જીવાદિકને પણ જાણવું જોઈએ (૧) જીવ આત્મા રૂપથી દ્રવ્ય છે (૨) જ્ઞાન દ ર્શનાદિ વિવક્ષાથી જીવ ગુણ છે(૩)અને દેવ મનુષ્યાદિપર્યાયનીવિવ ક્ષા કરતાં જીવ પર્યાય રૂપ છે. એક પદાર્થ ત્રણ પ્રકારે જોઈ શકાય છે તેમાં સ્યાદ્વાદરૂપ પ્રમાણના વિચારની આવશ્યકતા છે કેમકે સપ્ત ભંગરૂપ જે પ્રમાણ છે તેથી કરીને વસ્તુના ત્રણ પ્રકાર મુખ્ય વૃત્તિવડે જાણી શકાય છે અને નવાદિ જે કે એક જ અંશનું ગ્રહણ કરતા હોવાથી વચનરૂપ શક્તિથી એકજ અને કહે છે તે પણ ઉપચારથી અર્થાત્ લક્ષણ શક્તિથી એક અર્થમાંથી જાણી શકાય છે. જો કે એક જ કાળમાં બે
