________________
૫૪.
ભાવાર્થ_તૈિયાયિકો ભેદ પક્ષને વિકાર કરે છે અને સાંખ્ય મતવાળા અભેદ પક્ષને માન્ય રાખે છે પરંતુ જૈન મતાવલંબીએ તે ભેદ અભેદ બંને પક્ષને વિસ્તાર કરે છે અને તેથી તેના ઉત્તમ જશને આ જગતમાં વિસ્તાર થઈ રહ્યા છે. (૧૫)
વિવેચન–બીજી ઢાળમાં દ્રવ્ય ગુણ અને પર્યાયને જે પરસ્પર ભેદ બતાવે તેનું એકાંતે ગ્રહણ કરનાર તૈયાયિક મત વાળાઓ છે અને ત્રીજી ઢાળમાં કાર્ય કારણ તથા દ્રવ્ય ગુણ પર્યાયને અભેદ બતાવ્યું તેનું એકાંતે ગ્રહણ કરનાર સાંખ્યા મત વાળા છે અને તેથી તેઓ બંને એકાંત વાદી અને પક્ષ પાતી હેવાથી સત્ય માર્ગથી દુર રહેનારા છે. પરંતુ અપેક્ષાને બરાબર સમજનાર જૈન મતવાળાએ વ્યવહાર અને નિશ્ચય બંને નયને પણ સમજીને દ્રવ્ય ગુણ પર્યાયના ભેદ અને અભેદ બંને પક્ષને સ્વિકાર કરે છે અને તેથી અપેક્ષિત વચનને માન્ય રાખનાર જૈન મતને સુજશ સર્વ સ્થળે વિજયવંત થાય છે. નૈયાયિકનું એમ માનવું છે કે કાર્ય અસત દેખાય છે અને કાર્ય કારણ તથા ગુણ ગુણીને પરસપર ભેદ છે અને સાંખ્યમતવાળાનું એમ માનવું છે કે સત કાર્ય દેખાય છે અને કાર્ય કારણ તથા ગુણગુણીને સર્વ
