________________
२४० કત નિશ્ચય દ્વત્રિશિકાના અર્થને વિચારીને આકાશથી દિશાકાર્ય સિદ્ધ થાય છે એમ જાણવું. અને આ પ્રકારના સિદ્ધાંતને સ્વીકાર કરવાવાળાને કાળ દ્રવ્ય કર્થચિત કાર્યજ છે અર્થાત્ માનવું જ જોઈએ અને તેથી પરત્વ અપરત્વની સિદ્ધિ થશે. માટે વાવ્ય એ સૂત્ર અનપેક્ષિત દ્રવ્યાર્થિક નયના મતથી જ કહેલ છે એમ સૂક્ષ્મ દ્રષ્ટીથી વિચારી લેવું જોઈએ (૧૩) (હવે કાળ દ્રવ્યના અધીકારમાં દિગંબર મત કહે છે)
મંદ ગતે અણુ યાવત સંચરે નહ પ્રદેશ એકે ઠેર તેહ સમયનરે ભાજન કાલાણુ
ઈમ ભાસે કેઈ ઓર-સમ છે ૧૪ ભાવાર્થ–આકાશ પ્રદેશના એક સ્થાનમાં મંદ ગતિથી જેટલા પરમાણુ જેટલા સમયે સંચરે તે પર્યાયને સમય કહિ. છે અને તે કાળ પર્યાયનું ભાજન તે કાલાબાણ કહેવાય એમ દિગંબર કહે છે (૧૪)
- વિવેચન–આકાશ પ્રદેશના એક સ્થાનમાં જેટલા કાલમાં મંદગતિથી પરમાણુ જાય છે તેટલા સમય પ્રમાણ જે
