________________
ઉપઘાત. ન્યાય વિશારદ મહામહોપાધ્યાયજી શ્રીમાન યશેવિજયજી મહારાજનું નામ ભાગ્યેજ કેઈ નથી અજ્ઞાત હશે, તેમણે સંખ્યાબંધ ગ્રંથ લખી જોન કેમપર જે મહદ ઉપકાર કર્યો છે તે સર્વ વિદિત છે. દરેક વિષયમાં તેઓ કેવા પ્રકારની અને સાધારણ શકિત ધરાવતા હતા તે તેની જુદા જુદા વિષયપર લખાએલી ઉંચ પ્રકારની કૃતિ પરથી સ્પષ્ટ જણાઈ આવે છે. આધુનિક સમયે જૈન વિદ્વાનને પ્રાયે કળીકાલ સર્વજ્ઞ શ્રીમાન હેમાચાર્યજી અને શ્રીમાન યશવિજયજી ઉપાધ્યાયનું સાહીત્યજ ઉપકારી થતું હોય એમ જોવાય છે. આ બંને ઝગઝગતા કેહીગુરથીજ જૈને સાહિત્ય હાલ ગેરવતાને ધારણ કરી રહ્યું છે. - ન્યાય શાસ્ત્રમાં શ્રીમાન યશવિજયજી ઉપાધ્યાય કેવા પ્રવીણ હતા તે તેમને કાશીના પંડીતે તરફથી ન્યાયવિશારદની પદવી મળેલી છે તે પરથી પ્રત્યક્ષ થાય છે. ન્યાયના વિષયમાં તેમના કાળમાં તેની બરાબરી કરી શકે, તે કઈ પંડીત ના હેતે એવું તે વખતે સિદ્ધ થયું હતું.
ન્યાયના વિષયમાં તેઓએ અનેક અપુર્વગ્રંશે લખેલા છે, તે પૈકી આ દ્રવ્યગુણ પર્યાયને રાસ” એ પણ ઘણે ગહન અને અપુર્વ ગ્રંથ છે આરસને વિજયદ્રવ્યાનુયેગને અન્યાયનેહેવાથી ઘણે ગહન છે. છતાં તે એક તદન સામાન્ય ભાષામાં રસ રૂપે લખેલે છે. એ વિષે એક એવી દંત કથા છે કે અન્ય મતના અચાએ જૈનેના રાસનું ઉપહાસ્ય કર્યું હતું તેથી શ્રીમા ને યશવિજ્યજી ઉપાધ્યાયે આ ન્યાય અને દ્રવ્યાનુયેગને રહે, વિ, એક સાદા રાસના આકારમાં રચીને તૈયાર કર્યો * ને વિદ્વાનોને પણ તેમણે હેરત પમાડી દીધા.
