Page Text
________________
સમયસાર : આત્મખ્યાતિ
विजारहमारूढो मणोरहपहेसु भमइ जो चेदा । सो जिणणाणपहाबी सम्मादिट्ठी मुणेयवो ॥२३६॥ વિદ્યારથારૂઢ, મનોરથ પથે રે, ભમે જે ચેતયિતાર;
સમ્યગુદૃષ્ટિ તે જાણવો રે, જિનશાન પ્રભાવકાર. ૨ શાની. ૨૩૬ અર્થ - વિદ્યારથ આરૂઢ જે ચેતયિતા મનોરથ - પથોમાં ભમે છે, તે જિનશાન પ્રભાવી સમ્યગુદૃષ્ટિ જણવો. ૨૩૬
માધ્યાતિ ટી विद्यारथमारूढः मनोरथपथेष भ्रमति यश्चेतयिता ।
સ નિનાનામાવી સીષ્ટિ તથઃ ૨૩ઘા यतो हि सम्यग्दृष्टिष्टंकोत्कीर्णेकज्ञायकभावमयत्वेन ज्ञानस्य समस्तशक्तिप्रबोधेन प्रभावजननात्मभावनकरः ततोस्य ज्ञानप्रभावनाऽप्रकर्षकृतो नास्ति बंधः किंतु निजरैव ॥२३६।।
આત્મખ્યાતિ ટીકાર્થ કારણકે - નિશ્ચયે કરીને સમ્યગુષ્ટિ ટંકોત્કીર્ણ એક શાયક ભાવમયપણાએ કરીને જ્ઞાનના સમસ્ત શક્તિ પ્રબોધથી પ્રભાવજનનને લીધે પ્રભાવનકર છે, તેથી – એને જ્ઞાન પ્રભાવનના અપ્રકર્ષકૃત બંધ છે નહિ, કિંતુ નિર્જરા જ છે. ૨૩૬
“અમૃત જ્યોતિ મહાભાષ્ય , “કોઈ પણ જીવ પરમાર્થ પ્રત્યે માત્ર અંશપણે પણ પ્રાપ્ત થવાના કારણને પ્રાપ્ત થાય એમ નિષ્કારણ કરુણાશીલ એવા ઋષભાદિ તીર્થકરોએ પણ કર્યું છે, કારણકે સપુરુષોના સંપ્રદાયની સનાતન એવી કરુણાવસ્થા હોય છે કે સમય માત્રના અનવકાશે આખો લોક આત્માવસ્થા પ્રત્યે હો, આત્મસ્વરૂપ પ્રત્યે હો, આત્મસમાધિ પ્રત્યે હો. ઈ.” - શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર, અં. ૪૩૧
અત્રે સમ્યગુદૃષ્ટિના આઠમા અંગ “પ્રભાવનાનું પરમ તત્ત્વપ્રભાવનાશીલ અદ્ભુત અલૌકિક વ્યાખ્યાન કર્યું છે - કારણકે નિશ્ચયે કરીને જેને વસ્તુતત્ત્વને સમ્યપણે દેખતી સમ્યગૃષ્ટિ છે એવો “સમ્યગુદૃષ્ટિ', “ટંકોત્કીર્ણ - ટાંકણાથી શિલામાં ઉત્કીર્ણ - કોતરેલ અક્ષર જેવા અક્ષર સદાસ્થાયી, જ્ઞાયક ભાવ શાયક ભાવ ને શાયક ભાવ સિવાય બીજું કાંઈ જ્યાં છે નહિ એવા શાયક ભાવથી નિષ્પન્ન “લાયક ભાવમયપણાએ કરીને’ - ‘રંaોર્ગેજ્ઞામાવયત્વેન', જ્ઞાનના સમસ્ત શક્તિ પ્રબોધથી – “જ્ઞાની સમસ્તશતિપ્રવોથેન’ - જ્ઞાનની સમસ્ત શક્તિના પ્રબોધથી - પ્રકષ્ટ જાગૃતપણાથી “પ્રભાવ જનનને લીધે’ - પ્રભાવગનના - પ્રભાવ ઉપજાવવાપણાને લીધે “પ્રભાવનકર' - પ્રભાવન - પ્રભાવના - પ્રકૃષ્ટ ભાવના અથવા પ્રકૃષ્ટ પ્રભાવ કરનારો છે, તેથી એને - સમ્યગૃષ્ટિને “જ્ઞાન પ્રભાવના અપ્રકર્ષ કૃત” -
માભાવના :
વિજ્ઞારદારૂઢો . વિદ્યારથમારૂઢો - વિદ્યારથમાં આરૂઢ નો ચેવા - પવિતા - જે ચેતયિતા - ચેતનારો - ચેતક આત્મા મનોરદનું મન . મનોરથrશેષ પ્રતિ - મનોરથ - પથોમાં ભમે છે, તો નિWITYહાવી . સ નિનજ્ઞાનપ્રભાવી - તે જિનશાન પ્રભાવી સમાવિ મુળયવો - સચવૃષ્ટિ જ્ઞતવ્ય: - સમ્યગુર્દષ્ટિ જાણવો. || તિ જય ગાત્મમાવના //રરૂદ્દા થતો દિ - કારણકે નિશ્ચય કરીને સ્કુટપણે સક્ટિઃ - સમ્યગુદૃષ્ટિઃ વોલ્હીÊજ્ઞાચક્રમામયત્વેન - ટંકોત્કીર્ણ એક શાયક ભાવમયપણાએ કરીને જ્ઞાનસ્થ સમસ્તવિક્તવર્ધન કમાવાનાતુ - જ્ઞાનના સમસ્ત શક્તિ પ્રબોધથી પ્રભાવજનનને લીધે પ્રમાવનઃ - પ્રભાવનકર - પ્રભાવન કરનારો છે, તો - તેથી કહ્યું - આને - સમ્યગુદૈષ્ટિને જ્ઞાનપ્રભાવનાSઝર્વતો નાસ્તિ વંદ: - જ્ઞાન પ્રભાવના – જ્ઞાન પ્રભાવનાના અપ્રકર્ષકૃત બંધ છે નહિ, કિંતુ નિર્નરવ - પ્તિ નિર્જરા જ છે. | તિ “આત્મતિ' ભમાવના પરરૂદ્દા
. ૩૭૮
| SR No. | 022416 |
| Book Title | Samaysara Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhagwandas Mansukhbhai Mehta |
| Publisher | Shrimad Rajchandra Ashram |
| Publication Year | |
| Total Pages | 952 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Book_Devnagari |
| File Size | 26 MB |