Page Text
________________
સમયસાર : આત્મખ્યાતિ
“સ્વયં” નથી પરિણમતો, “પરથી પણ પરદ્રવ્ય જ આત્માના રાગાદિ ભાવનું નથી પરિણમાવાતો. તેથી કરીને ટંકોત્કીર્ણ નિમિત્ત અસ્ત ! એક શાયક-સ્વભાવ જાની ૪૮. સમયસારગાથા-૨૮-૨૮૭ ૪૮-૪૮૯ રાગ-દ્વેષ-મોહાદિ ભાવોનો અક જ છે
દ્રવ્ય-ભાવના નિમિત્ત-નૈમિત્તિક ભાવનું એવો નિયમ છે.
ઉદાહરણ ૪૭૮. સમયસાર કલશ-૧૭૦
૪૭૮ નિમિત્તભૂત પુદ્ગલ દ્રવ્યને પ્રત્યાખ્યાન એવા પ્રકારે સ્વ વસ્તુસ્વભાવને અજ્ઞાની કરતો નૈમિત્તિકભૂત બંધ સાધક ભાવને નથી જાણતો એથી કરીને તે કારક' કરનારો પ્રત્યાખ્યાન નથી કરતો : તેમ સમસ્ત પણ કર્તા હોય
છે. પરદ્રવ્યને પ્રત્યાખ્યાન ન કરતો તત્વ આ શ્લોક અંગે મહાત્મા ગણેશપ્રસાદજી નિમિત્તક ભાવને પ્રત્યાખ્યાન નથી કરતો, ઈ. વર્ણએ ટેપરેકોડીગ વાળા પ્રવચનમાં તેમ સમસ્ત પણ પરદ્રવ્યને પ્રત્યાખ્યાન વચનટંકાર કર્યો છે.
કરતો તનિમિત્ત ભાવને પ્રત્યાખ્યાન કરે
છે. ઈ. ૪૮૦. સમયસાર ગાથા-૨૮૨
એમ દ્રવ્ય-ભાવનો ૪૮૧
નિમિત્ત-નૈમિત્તિક ભાવ છે. જે આ અજ્ઞાનીના પુદ્ગલ રાગ-દ્વેષ-મોહાદિ પરિણામો, તેઓ જ પુનઃ
એટલા માટે જ પરમર્ષિ કુંદકુંદાચાર્યજીએ રાગ-દ્વેષ-મોહાદિ પરિણામ નિમિત્ત પુદ્ગલ
પ્રવચનસાર'ના ચારિત્રાધિકારે પરદ્રવ્ય કર્મનો બંધહેતુ
પ્રતિષેધ પ્રકરણમાં ૨૧મી ગાથામાં સામા
માણસને નિરુત્તર અવાક કરી દે એવો પુદગલ કર્મ નિમિત્તે ને રાગાદિ નિમિત્તે પુનઃ પુગલ કર્મબંધ, એમ વિષચક્ર
સીધો પ્રશ્ન (Poser) કરતાં પ્રસ્પષ્ટ પ્રકાશ્ય ચાલ્યા કરે છે.
છે. ઈ દ્રવ્ય કર્મથી ભાવકર્મ: ભાવકર્મથી દ્રવ્યકર્મ
અને મહાન ગાથાની અપૂર્વ વ્યાખ્યા કરતાં
પરમર્ષિ અમૃતચંદ્રાચાર્યજીએ પ્રકૃત ભાવને ૪૮૨. સમયસાર ગાથા-૨૮૩-૨૮૫
બહલાવ્યો છે. આત્મા આત્માથી રાગાદિનો અકારક જ
સર્વ પરદ્રવ્યનું નિમિત્ત છોડવા માટે સર્વ અપ્રતિક્રમણ-અપ્રત્યાખ્યાન એ બેનો
પરદ્રવ્યનું પ્રત્યાખ્યાન આવશ્યક છે અને દ્રવ્ય-ભાવ ભેદથી દ્વિવિધ ઉપદેશઃ તે
એમ દ્રવ્ય પ્રત્યાખ્યાન આવશે તો જ દ્રવ્ય-ભાવનો નિમિત્ત-નૈમિત્તિક ભાવ પ્રથિત
પ્રત્યાખ્યાન શક્ય બનશે. કરતો આત્માનું અકર્તુત્વ જ્ઞાપન કરે છે.
૪૯૦. સમયસાર કલશ-૧૭૮ ૪૯૦-૪૯૧ જ્યાં લગી નિમિત્તભૂત દ્રવ્યને નથી
“પદ્રવ્યને સમગ્રને વિવેચીને, તન્મેલા આ પ્રતિક્રામતો અને નથી પ્રત્યાખ્યાન કરતો, ત્યાં લગી નૈમિત્તિકભૂત ભાવ નથી
બલથી બહુભાવ સંતતિને એકી સાથે પ્રતિક્રામતો અને નથી પ્રત્યાખ્યાન કરતો.
ઉદ્ધરવાને ઈચ્છતો નિર્ભર વહતી પૂર્ણ એક અને જ્યાં લગી ભાવને નથી પ્રતિક્રામતો
સંચિઠ્ઠી (પાઠાં. સંવિથી) યુત આત્મા
પ્રત્યે જાય છે, કે જેથી બંધ ઉન્મલિત કર્યો નથી પ્રત્યાખ્યાન કરતો, ત્યાં લગી તેનો
છે જેણે એવો આ ભગવાન આત્મા કર્તા
જ
હોય. જ્યારે જ નિમિત્તભૂત દ્રવ્યને પ્રતિકામે છે
આત્મમાં સ્કૂર્જે છે. ઉષ માવાનાત્માને અને પ્રત્યાખ્યાન કરે છે, ત્યારે જ નૈમિત્તિક
ટૂર્નતિ | ભત ભાવને પ્રતિક્રામે છે અને પ્રત્યાખ્યાન | ૪૯૨. સમયસાર કલશ-૧૭૯ ૪૯૨-૪૯૩ કરે છે, ત્યારે સાક્ષાત્ અકર્તા જ હોય ! આ બંધ અધિકારનો સર્વોપસંહાર કરતો અને
| SR No. | 022416 |
| Book Title | Samaysara Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhagwandas Mansukhbhai Mehta |
| Publisher | Shrimad Rajchandra Ashram |
| Publication Year | |
| Total Pages | 952 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Book_Devnagari |
| File Size | 26 MB |