________________
સમયસાર : આત્મખ્યાતિ
(૩) અને જેમ વારિધિનું (સમુદ્રનું) વૃદ્ધિ - હાનિ પર્યાયથી અનુભૂયમાનપણામાં અનિયતપણું ભૂતાર્થ છતાં, નિત્ય વ્યવસ્થિત વારિધિ સ્વભાવને આશ્રી અનુભૂયમાન પણામાં (અનુભવાઈ રહ્યાપણામાં). અભૂતાર્થ : (૪) અને જેમ કાંચનનું (સુવર્ણનું) સ્નિગ્ધત્વ-પીતત્વ-ગુરુત્વ આદિ પર્યાયથી અનુભૂયમાનપણામાં - વિશેષપણું ભૂતાર્થ છતાં, સમસ્ત વિશેષ જ્યાં પ્રત્યસ્તમિત છે એવા સુવર્ણ સ્વભાવને આશ્રી અનુભૂયમાનપણામાં અભૂતાર્થ : (૫) અને જેમ જલનું - અગ્નિપ્રત્યયથી ઔષ્ણય સમાહિતત્વ પર્યાયથી અનુભૂયમાનપણામાં – સંયુક્તપણું ભૂતાર્થ છતાં, એકાંતથી શીત જલ સ્વભાવને આશ્રી અનુભૂયમાનપણામાં અભૂતાર્થ :
તેમ આત્માનું - વૃદ્ધિ હાનિ પર્યાયથી અનુભૂયમાનપણામાં અનિયતપણું ભૂતાર્થ છતાં, નિત્ય વ્યવસ્થિત આત્મ સ્વભાવને આશ્રી અનુભૂયમાનપણામાં અભૂતાર્થ. તેમ આત્માનું - જ્ઞાન-દર્શનાદિ પર્યાયથી અનુભૂયમાનપણામાં - વિશેષપણું ભૂતાર્થ છતાં, સમસ્ત વિશેષ જ્યાં પ્રત્યસ્તમિત છે એવા આત્મ સ્વભાવને આશ્રી અનુભૂયમાનપણામાં અભૂતાર્થ : તેમ આત્માનું – કર્મ પ્રત્યયથી મોહ સમાહિતત્વ પર્યાયથી અનુભૂયમાનપણામાં – સંયુક્ત પણું ભૂતાર્થ છતાં, એકાંતથી સ્વયં બોધ જીવ સ્વભાવને આશ્રી અનુભૂયમાનપણામાં અભૂતાર્થ . ૧૪
પણામાં” – અનુભવાઈ રહ્યાપણામાં વેસ્કૃતં મૂતાઈ - બદ્ધ સૃષ્ટપણું “ભૂતાર્થ' - સત્યાર્થ છતાં, છાંતત: પુનિસ્પૃશ્યાત્મસ્વભાવમુત્યાનુમૂયમાનતાયાં - એકાંતથી પુદ્ગલથી અસ્પૃશ્ય - નહિ સ્પર્શાવા યોગ્ય આત્મસ્વભાવ પ્રત્યે જઈને – આશ્રીને અનુભૂયમાનપણામાં – અનુભવાઈ રહ્યાપણામાં ગમૂતાઈ - અભૂતાર્થ - અસત્યાર્થ છે. કથા ૨ . અને જેમ કૃત્તિકથા:- કૃતિકાનું વર છરીરજર્જરીવાતારિપછIIનુમૂયમાનતાયાં - કર-કરીર-કર્કરી-કપાલાદિ પર્યાયથી અનુભૂયમાનપણામાં અન્યત્વે - “અન્યપણું' - જૂદા પણું મૂતાર્થ - ભૂતાર્થ - સત્યાર્થ છતાં, સર્વતોવસંતને કૃત્તિવાસ્વભાવમુલ્યાનુમૂયમાનતાયાં - સર્વતઃ પણે - સર્વ સ્થળે પણ “અમ્બલતા” -
સ્કૂલતા નહિં એ? મૃત્તિકા સ્વભાવ પ્રત્યે જઈને - આશ્રીને અનુભૂયમાન પણામાં ધૂતાર્થ - અભૂતાર્થ - અસત્યાર્થ છે, તથા - તેમ ગાત્મનો. - આત્માનું નારકાદિપર્યાયણનુભૂયમાનતાયાં - નારક આદિ પર્યાયથી અનુભૂયમાનપણામાં અન્યત્વે - અન્યપણું - ભિન્ન ભિન્ન પણું પૂતાઈન - ભૂતાર્થ – સત્યાર્થ છતાં - સર્વતોગવતંતમેHIભસ્વભાવમુત્યાનુમૂયમાનતામાં - સર્વતઃ પણ - સર્વ બાજુથી – પ્રકારે (સ્થળે) પણ અઅલંતા - અલતા નહિં એવા આત્મ સ્વભાવને આશ્રી અનુભૂયમાન પણામાં મૂતાઈ - અભૂતાર્થ - અસત્યાર્થ છે. યથા ૨ - અને જેમ, વરિઘે: - વારિધિનું - સમુદ્રનું વૃદ્ધિ દ નિપાનુમૂયમાનતાયાં - “વૃદ્ધિ હાનિ' - ભરતી ઓટ પર્યાયથી અનુભૂયમાન પણામાં નિયતત્વે - અનિયતપણું મૂતાઈનર - ભૂતાર્થ – સત્યાર્થ - સાચું છતાં, નિત્યવ્યવસ્થિd વારિધિ - સ્વભાવમુલ્યાનુમૂયમાનતાયાં - વૃદ્ધિ હાનિ પર્યાયથી અનુભૂયમાનપણામાં નવ તત્વ - અનિયતપણું મૂતાઈન - ભૂતાર્થ – સત્યાર્થ છતાં, નિત્યવ્યવસ્થિતમાભસ્વભાવમુત્યનમૂયમાનતાયાં - નિત્ય વ્યવસ્થિત આત્મ સ્વભાવને આશ્રીને અનુભૂયમાન પણામાં ધૂતાર્થ - અભૂતાર્થ છે.
અમૃત જ્યોતિ' મહાભાષ્ય
૧૭૪