________________
જોવા મળે છે.
આથી સ્વસમય નયો પણ દુર્નયરૂપ જ બની જાય.
સ્વસમયમાં વિવાદને અંતે જે સ્થિતપક્ષ રચવામાં આવે છે. તે તો પ્રમાણરૂપ નયરૂપ નથી.
છે
શંકા : તે નયો એકાંશગ્રાહી હોવાથી, તેમાં વિવાદ થાય તે સહજ જ છે. પરંતુ એટલે જ જેમાં વિવાદ થાય તે દુર્નય અને નિર્વિવાદ એ પ્રમાણ. સમાધાનઃ તો-તો ‘સુનયત્વ’નો વિલોપ થાય...
શંકાઃ ‘નય, દુર્નય અને સુનય આ તો દીગમ્બરોની વ્યવસ્થા છે. આપણે ત્યાં તો નય અને દુર્નય વચ્ચે કોઇ જ ભેદ નથી. ‘બધાં નયો મિથ્યાષ્ટિ જ છે’ એવું આગમવચન પણ છે.'’ આવું શ્રી મલયગિરિસૂરિજીનું વચન છે. માટે સુનયનો વિલોપ થાય, એ ઇષ્ટ જ છે.
સમાધાનઃ ‘એ વ્યવસ્થા દીગંબરોની જ છે એવું નથી. અન્યયોગવ્યવચ્છેદબત્રીસીમાં શ્રી હેમચંદ્રસૂરિજીએ પણ ત્રણેય જ્ઞાન કહ્યાં છે. તથા સ્યાદ્વાદરત્નાકરમાં તે પ્રત્યેક પ્રકારોનાં ઉદાહરણો બતાવ્યાં છે.' આવું નયામૃતતરંગિણીનું વચન હોવાથી જિન પ્રવચનમાં ત્રણેય રીતે વસ્તુનું જ્ઞાન થાય છે. માટે સુનયનો વિલોપ થાય, તે ઇષ્ટ ન કહી શકાય. પ્રસ્તુત આગમ વચનનો વિવક્ષાવિશેષ પકડીને વ્યુત્પત્તિ સંકોચ કરી, લાક્ષણિક અર્થ લેવો પણ યથાશ્રુતાર્થ ન લેવો. ઇતિ દિ.
।। સુનયના સ્વરૂપની વિચારણા અને નિષ્કર્ષ ॥
શંકાઃ ઘટાદિને વિષે નિત્યતાનું જ્ઞાન ધરાવનારને જ્યારે ત્યાં જ નયજ્ઞાનથી ક્ષણિકતાનો બોધ થાય, ત્યારે પૂર્વનાં જ્ઞાનથી જણાયેલું નિત્યત્વ પણ ત્યાં સ્મૃતિ દ્વારા જણાઇને ‘નિત્ય એવું આ ક્ષણિક છે.’' આવો જ નયાત્મક બોધ થાય, તો આ જ્ઞાનને નયાત્મક નહીં કહેવાય. પણ પ્રમાણાત્મક જ કહેવાશે. કારણ કે નિત્યત્વ-અનિત્યત્વ આ બંને અંશોથી યુક્ત પરિપૂર્ણ વસ્તુનું જ્ઞાન થયું છે,
માટે.
સમાધાનઃ ના, જેણે પૂર્વે ઇતરનયાંશને જાણ્યો છે, તેવાં સ્યાદ્વાદી પણ
સપ્તભંગી રાસ
૧૨૨
