Page Text
________________
૨૨/૭
१८८९
० सम्मतितर्कसंवादः । એહ જ યુક્તિ વિસ્તારી દેખાડઈ છઈ -
જી હો દેશ-સકલભેદઈ દ્વિધા, લાલા દીઠી જગમાં વૃત્તિ;
જી હો પ્રત્યેકઈ દૂષણ તિહાં, લાલા બોલઈ સમ્મતિવૃત્તિ ૧૨/al (૨૦૧) ચતુર. (જગમાં દેશ-સકલભેદઈ દ્વિધા વૃત્તિ દીઠી.) એક વૃત્તિ દેશથી છઈ. જિમ કુંડઈ બદર; નઈ બીજી સ સર્વથી છઇ. જિમ સમાન વસ્ત્રદ્રયની. તિહાં પ્રત્યેક દૂષણ સમ્મતિવૃત્તિ બોલઇ જઈ. પરમાણુનઈ આકાશાદિકઈ તહેવાગડદ - “વિશ્વ' તિા.
विश्वे वृत्तिर्द्विधा दृष्टा देश-काय॑विकल्पतः।
प्रत्येकं दूषणं तत्र भाषितं सम्मतौ स्फुटम् ।।१२/७ ।। प्रकृते दण्डान्वयस्त्वेवम् - विश्वे वृत्तिः देश-कात्य॑विकल्पतः द्विधा दृष्टा। तत्र प्रत्येक दूषणं सम्मतौ स्फुटं भाषितम् ।।१२/७।। __विश्वे = जगति वृत्तिः = वृत्तिता देश-
काय॑विकल्पतः = एकदेश-साकल्यभङ्गाभ्यां द्विधा शे = द्विप्रकारा दृष्टा। तथाहि - (१) 'कुण्डे बदरम्' इत्यादौ एकदेशवृत्तिता = अव्याप्यवृत्तितेत्यर्थः। क (२) समानपरिमाणयोः आधाराऽऽधेयभावेन अवस्थितयोः मिथः संयोगविशेषविशिष्टयोः वस्त्रयोः कात्य॑वृत्तिता = व्याप्यवृत्तितेति यावत् । ___ तत्र = देश-कात्य॑ वृत्तिद्वयमध्ये प्रत्येकं दूषणं सम्मती = सम्मतितर्कवृत्तौ (३/४९/पृ.६६६, । ૬૬૭,૬૮૨) તૃતીયાઝે ર મણિતના તથદિ – મહાશ પરમાર શવૃત્તિતા અવતરડિકો:- આકાશમાં દેશથી કે સંપૂર્ણતયા પરમાણુસંયોગનો અસંભવ જ બતાવે છે :
& બે પ્રકારની વૃત્તિતાની વિચારણા છે યોલથી - વિશ્વમાં બે પ્રકારે વૃત્તિ = વૃત્તિતા દેખાય છે - દેશથી અને સર્વથી. બન્ને પ્રકારમાં દોષ આવે છે - તેવું સંમતિતર્કમાં સ્પષ્ટપણે જણાવેલ છે. (૧૨/૭)
વ્યાખનાથ - જગતમાં બે પ્રકારે વૃત્તિતા = આધેયતા પ્રસિદ્ધ છે. દેશથી = એકદેશથી = એક ભાગથી રહેવાપણું અને સંપૂર્ણતયા રહેવાપણું. તે આ રીતે - (૧) “કુંડામાં બોર છે' – વગેરે સ્થળે એકદેશવૃત્તિતા = અવ્યાપ્યવૃત્તિતા હોય છે. બોર કે બોરનો છોડ આખા કુંડામાં સંપૂર્ણતયા છવાઈને ન રહે પણ કુંડામાં અમુક ભાગમાં જ રહે છે. તેથી આ એકદેશવૃત્તિતા = એકભાગઅવચ્છિન્ન આયતા કહેવાય. તથા (૨) એકસરખા માપવાળા બે વસ્ત્રો પહોળા કરીને એક ઉપર બીજું મૂકવામાં આવે તો પરસ્પર વિશિષ્ટસંયોગવાળા | બનીને એક વસ્ત્ર બીજા વસ્ત્ર ઉપર રહે તે સંપૂર્ણવૃત્તિતા = વ્યાખવૃત્તિતા કહેવાય.
# આકાશ પણ સાવયવ જ છે ? (તત્ર.) આકાશમાં પરમાણુની દેશવૃત્તિ અને સંપૂર્ણવૃત્તિ - આ બન્નેમાં દોષ આવે છે. એવું સંમતિતર્કવૃત્તિમાં ત્રીજા કાંડમાં સ્પષ્ટપણે જણાવેલ છે. તે આ રીતે - જો આકાશ વગેરેમાં પરમાણુની એકદેશવૃત્તિતા
લા.(૨)માં “સમાનવસ્તુદ્રયની પાઠ.
| SR No. | 022382 |
| Book Title | Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yashovijay |
| Publisher | Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 360 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati & Book_Devnagari |
| File Size | 13 MB |