Page Text
________________
१७७८
० द्रव्यत्वावच्छिन्ने कथञ्चिदनित्यस्वभावः ।
११/८ ી તે માટઈ કથંચિત અનિત્યસ્વભાવ પણિ માનવો. *ત્તિ પથાર્થ નિ તત્વ /૧૧/૮ ए इत्यादिकम् । अधिकं ततोऽवसेयम् । ___“युक्तेः, शब्दान्तराच्च” (ब्र.सू.२/१/१८) इति पूर्वोक्तस्य (३/३) ब्रह्मसूत्रस्य शारीरकभाष्येऽपि
विस्तरेण समवायो निरस्तः। म् ततश्चोपादानोपादेययोः कथञ्चिदभेदोऽपि कक्षीकर्तव्यः। इत्थञ्च गुणादिनाशोत्पादाभ्यां श गुण्यादिनाशोत्पादौ सेत्स्यतः। ततश्चाऽऽत्मादिद्रव्ये कथञ्चिदनित्यस्वभावोऽपि स्वीकार्यः। इत्थं - फलजननाऽजननावस्थायां स्वभावभेदेन द्रव्यत्वावच्छिन्ने कथञ्चिदनित्यस्वभावः सिध्यत्येव । र मृत्पिण्डादिरपि वृत्ताधाकार-शक्तिविशेषोभयलक्षणपर्यायविनाशसमकालमेव कम्बुग्रीवादिसंस्थान " -जलाहरणादिशक्तिस्वरूपपर्यायात्मना उत्पद्यते रूप-रस-गन्ध-स्पर्श-मृद्रव्यादिरूपतया उत्पाद-व्ययाका ऽप्रतियोगित्वाद् ध्रुवश्च। तदुक्तं विशेषावश्यकभाष्ये '“इह पिण्डो पिण्डागार-सत्तिपज्जायविलयसमकालं । તથા પટદશામાં તંતુઓની ઉપલબ્ધિ થતી નથી. આનું કારણ એ છે કે ઘટનો પ્રધ્વસઅભાવ કપાલ છે તથા પટનો પ્રાગભાવ તંતુઓ છે. મતલબ કે ઘડો ફૂટે પછી ઠીકરા ઉત્પન્ન થાય છે તથા પટ ઉત્પન્ન થાય તે પૂર્વે તંતુઓ હોય છે. તેથી ઘટ-પટસ્વરૂપ કાર્ય હાજર હોય ત્યારે કપાલ અને તંતુઓ હાજર હોય તે શક્ય નથી. જો ઘટ-પટની હાજરી હોય ત્યારે પણ સ્વતંત્રપણે ઠીકરાઓને અને તંતુઓને વિદ્યમાન માનવામાં આવે તો ઘટ-પટનો અભાવ થવાની જ આપત્તિ આવે.” જયધવલામાં વિસ્તારથી સમવાયનું નિરાકરણ કરવામાં આવેલ છે. જિજ્ઞાસુઓએ ત્યાંથી અધિક જાણકારી મેળવી લેવી.
“યુ , શાન્તરીવ્ર” - આ પૂર્વોક્ત (૩૩) બ્રહ્મસૂત્રના શારીરકભાષ્યમાં આદ્ય શંકરાચાર્યએ સ પણ વિસ્તારથી સમવાય સંબંધનું ખંડન કરેલ છે. જિજ્ઞાસુ ત્યાં પણ દૃષ્ટિપાત કરી શકે છે.
જ આત્મા કથંચિત્ અનિત્ય જ C] (તત.) તેથી ઉપાદાનકારણ અને ઉપાદેય = કાર્ય વચ્ચે, ગુણ-ગુણી વગેરે વચ્ચે સર્વથા ભેદ માનવાના
બદલે કથંચિત્ અભેદ માનવો જરૂરી છે. તેથી ગુણ વગેરેના નાશ-ઉત્પાદ દ્વારા ગુણી વગેરેના નાશ-ઉત્પાદ માં સિદ્ધ થશે. આથી આત્માદિ દ્રવ્યમાં કથંચિત્ અનિત્યસ્વભાવ પણ માનવો જરૂરી છે. આમ કાર્યજનન-અજનન અવસ્થામાં દ્રવ્યસ્વભાવ બદલાવાથી સર્વ દ્રવ્યમાં કથંચિત્ અનિત્યસ્વભાવ સિદ્ધ થાય જ છે.
મૃધિંગાદિમાં નિત્યાનિત્યરૂપતા જ (કૃત્નિ) મૃત્પિડ વગેરે પણ જે સમયે ગોળ આકાર અને શક્તિવિશેષ - આ બન્ને પ્રકારના પર્યાયરૂપે નાશ પામે છે, તે જ સમયે કંબુગ્રીવા વગેરે સંસ્થાન અને જલાહરણાદિ શક્તિ - આ બન્ને પ્રકારના પર્યાયસ્વરૂપે ઉત્પન્ન થાય છે. તેમ જ રૂપ, રસ, ગંધ, સ્પર્શ, મૃદ્રવ્ય વગેરે સ્વરૂપે તેનો જન્મ કે વિનાશ ન થવાથી તે સ્વરૂપે તે નિત્ય છે. આ અંગે વિશેષાવશ્યકભાષ્યમાં જણાવેલ છે કે “અહીં માટીનો પિંડ જે સમયે પિંડસંસ્થાનપર્યાય અને શક્તિવિશેષપર્યાય - આ બન્ને સ્વરૂપે વિનાશ પામે છે, તે જ
*... ચિતદ્વયમધ્યવર્તી પાઠ ફક્ત કો.(૧૧)માં છે. 1. इह पिण्डः पिण्डाकार-शक्तिपर्यायविलयसमकालम्। उत्पद्यते कुम्भाकार-शक्तिपर्यायरूपेण ।।
| SR No. | 022382 |
| Book Title | Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yashovijay |
| Publisher | Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 360 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati & Book_Devnagari |
| File Size | 13 MB |