Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 05

SR No.: 022382
Original Sutra Author: N/A
Author: Yashovijay
Publisher: Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh
Publication Year: 2013
Total Pages: 360
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati & Book_Devnagari
File Size: 13 MB

Page 128

१७३८
0 परमाणोः नित्यानित्यता 0 શ છતી વસ્તુનઈ રૂપાંતરથી = પર્યાયવિશેષથી નાશ છઈ. તેણઈ કરી એ દ્વિવિધા “આ રૂપઈ
यावत् तात्पर्यम् । तदुक्तम् आलापपद्धतौ “तस्यापि अनेकपर्यायपरिणतत्वाद् अनित्यस्वभावः” (आ.प.पृ.१२) - इति। बृहन्नयचक्रेऽपि “अणिच्चरूवा हु पज्जाया” (बृ.न.च.६१) इत्युक्तम्।
इत्थञ्च नित्यस्वभावेन द्रव्यार्थादेशात् सदेव वस्तु अनित्यस्वभावतया पर्यायार्थादेशाद् रूपान्तरेण में नश्यति। इदमेवाभिप्रेत्य भगवतीसूत्रे “परमाणुपोग्गले णं भंते ! किं सासए असासए ?, गोयमा ! सिय र्श सासए सिय असासए। से केणटेणं भंते ! एवं वुच्चइ सिय सासए सिय असासए ?, गोयमा ! दव्वट्ठयाए ____ सासए, वन्नपज्जवेहिं जाव फासपज्जवेहिं असासए। से तेणटेणं जाव सिय सासए सिय असासए” (भ.सू.१४/
૪, દૂ.૧૦૨) રૂત્યુમ્ તિ પૂર્વો (૧/૨૬) મૂર્તવ્યમત્રા ण ततो वस्तु = वस्तुत्वावच्छिन्नं नित्यानित्यं = कृताऽकृतं हि = एव सिध्यति जात्यन्तरકે જે સ્વરૂપે વસ્તુના ઉત્પાદ-વ્યય થાય તે સ્વરૂપે વસ્તુમાં અનિત્યસ્વભાવ આવે - આવું તાત્પર્ય સમજવું. આ અંગે આલાપપદ્ધતિમાં જણાવેલ છે કે “ધ્રુવ એવું પણ દ્રવ્ય અનેક પર્યાયોથી પરિણત હોવાના લીધે અનિત્યસ્વભાવ ધરાવે છે.' બૃહદ્યચક્રમાં જણાવેલ છે કે “પર્યાયથી વસ્તુ અનિત્યસ્વરૂપ છે.”
એકત્ર નભેદથી શાશ્વત-અશાશ્વતસ્વભાવ ૪ (.) આ રીતે દ્રવ્યાર્થિકનયના અભિપ્રાયથી નિત્યસ્વભાવ હોવાના કારણે સત્ એવી જ વસ્તુ પર્યાયાર્થિકનયના અભિપ્રાયથી અનિત્યસ્વભાવવાળી હોવાથી રૂપાન્તરથી નાશ પામે છે. આ જ અભિપ્રાયથી ભગવતીસૂત્રમાં પ્રશ્નોત્તરી સ્વરૂપે નીચે મુજબ જણાવેલ છે કે –
પ્રશ્ન :- “હે ભગવંત ! પરમાણુ પુગલ શું શાશ્વત છે કે અશાશ્વત ?' | ઉત્તર :- “હે ગૌતમ ! પરમાણુ પુદ્ગલ કથંચિત શાશ્વત છે અને કથંચિત્ અશાશ્વત છે.”
પ્રશ્ન :- “હે ભગવંત ! શા માટે એવું કહેવામાં આવે છે કે – પરમાણુ પુદ્ગલ કથંચિત્ શાશ્વત 2 છે અને કથંચિત્ અશાશ્વત છે ?”
ઉત્તર :- “હે ગૌતમ ! દ્રવ્યાર્થિકનયથી પરમાણુપુદ્ગલ શાશ્વત છે તથા વર્ણપર્યાય, ગંધ પર્યાય.... યાવતુ સ્પર્શપર્યાયથી પરમાણુપુદ્ગલ અશાશ્વત છે. આથી કહેવાય છે કે - પરમાણુ પુદ્ગલ કથંચિત શાશ્વત છે, કથંચિત અશાશ્વત છે. આ સંદર્ભ પૂર્વે (૯૨૬) દર્શાવેલ તેને અહીં યાદ કરવો.
જ સર્વ વસ્તુ નિત્યાનિત્ય છે. (તતો.) ભગવતીસૂત્રના ઉપરોક્ત સંદર્ભ મુજબ વસ્તુ દ્રવ્યાર્થથી નિત્ય અને પર્યાયાર્થથી અનિત્ય હોવાથી તમામ વસ્તુ નિત્યાનિત્યસ્વભાવવાળી = કૃતાકૃતસ્વભાવવાળી જાત્યન્તરસ્વરૂપ જ સિદ્ધ થાય 8 લા.(૨)માં ‘નાશિ પાઠ. 1. નિત્યTI દિ પર્યાયા: 2. પરમાણુપુત્તિ: મા ! વુિં શાશ્વત: અશાશ્વતઃ ? गौतम ! स्यात् शाश्वतः स्याद् अशाश्वतः। अथ केन अर्थेन भदन्त ! एवम् उच्यते स्यात् शाश्वतः स्याद् अशाश्वतः ? गौतम ! द्रव्यार्थतया शाश्वतः, वर्ण-पर्यायैः... यावत् स्पर्शपर्यायैः अशाश्वतः। अथ तेन अर्थेन... यावत् स्यात् शाश्वतः स्याद् अशाश्वतः।