________________
૭/૫ . भगवतीसूत्रादिसंवादेन उपचारवैविध्यवर्णनम् ०
८३९ વર્ષાનાવરે “વત્તીસપુરિસોથી રક્ષા ” (વિ.શુશ્રુત. 9/.૨ પૃ.૨૨) રૂતિ ા
(૨૨) વવત્ પૂનાયામ્ “વોય-મંત્નિો વયારસંતિH” (મ.ફૂ.99/99/૪રૂ૦/g.૧૪૭) રૂતિ, “નો વિચારવિપાણ” (માલૂ.૨૧/૭/૮૦૨/9.૨૨૨) તિ ઘ માવતીસૂત્રા “ વાર = વ્યવહાર: પૂના વા” - (મ.ફૂ.૨૧/૭/૮૦૨/y.ર૧) પ્તિ માહિતીસૂત્રવૃત્તી
(૨૩) વવત્ પૂનાવી , યથા “પંચોવચારનુત્તા પૂયા” (.૫.૫.૨૦૧) તિ ચૈત્યવન્દનમદામા !!
(૨૪) સ્વવિદ્ માર્ગે, યથા મનોહરસૂત્ર થ્રીડારનિરૂપvt “વિયોવચાર..” (મનુ..ફૂ. નું ર૬ર/પૃ.૨૨૦) તિો
(२५) व्यवहारसूत्रभाष्ये पीठिकायाम् अनुकूलाऽऽचरणात्मक उपचारः प्रज्ञप्तः (व्य.भा.७८)। (२६) बृहत्कल्पभाष्ये (३१६) पीठिकायां जुगुप्साऽपनयनाऽर्थे उपचारशब्दः प्रयुक्तः।
(ર૭+૨૮૨૧) વૃદમાણે ઇવ વવરકું છે ?” (9:.HT.9૮૭૬) રૂત્વત્ર પ્રતિનાIRT -पृच्छा-प्रायश्चित्तभयानि उपचाररूपेण दर्शितानि ।
(३०) पञ्चवस्तुके (प.व.१२१९) श्रीहरिभद्रसूरिभिः तीर्थकरे द्रव्यस्तवरूपो विनयः उपचारविधया શતઃ | છે. જેમ કે વિપાકશ્રુતમાં કામધ્વજા ગણિકાનું વર્ણન કરવાના અવસરે જણાવેલ છે કે તે પુરુષના બત્રીસ પ્રકારના ઉપચારમાં કુશળ હતી.”
(૨૨) ક્યારેક “ઉપચાર' શબ્દ પૂજાને જણાવે છે. જેમ કે ભગવતીસૂત્રમાં મહાબલકુમારવિવાહપ્રસંગે શ્રેષ્ઠ કૌતુક અને મંગલ સ્વરૂપ ઉપચારથી = પૂજાથી શાંતિકર્મ કર્યાનો ઉલ્લેખ મળે છે. તેમ જ ભગવતીસૂત્રમાં લોકોપચારવિનય જણાવેલ છે. તેમાં ઉપચારનો અર્થ ભગવતીસૂત્રવૃત્તિમાં વ્યવહાર કે પૂજા કર્યો છે.
(૨૩) ક્યારેક પૂજાના અંગને “ઉપચાર' શબ્દ જણાવે છે. જેમ કે ચૈત્યવંદનમહાભાષ્યમાં શાંતિસૂરિજીએ જણાવેલ છે કે પાંચ ઉપચારવાળી પૂજા હોય છે. અહીં “ઉપચાર' શબ્દ પૂજાના અંગને જણાવે છે.
| (૨૪) ક્યારેક મર્યાદા અર્થમાં “ઉપચાર' શબ્દ વપરાય છે. જેમ કે અનુયોગકારસૂત્રમાં બ્રીડા | (લજ્જા) રસનું નિરૂપણ કરતાં “વિનિયોપચાર...' જણાવેલ છે. ત્યાં “વિનયોપચાર = વિનયમર્યાદા' - આવો અર્થ કરવો.
(૨૫) વ્યવહારસૂત્રભાષ્યમાં પીઠિકાવિભાગમાં અનુકૂલ આચરણસ્વરૂપ ઉપચાર જણાવેલ છે. (૨૬) બૃહત્કલ્યભાષ્યમાં પીઠિકામાં “ઉપચાર' શબ્દ જુગુપ્સા દૂર કરવાના અર્થમાં વપરાયેલ છે.
(૨૭+૨૮+૨૯) બૃહત્કલ્પભાષ્યમાં જ આગળ સારસંભાળ, પ્રશ્ન અને પ્રાયશ્ચિત્તનો ભય ઉપચારરૂપે દર્શાવેલ છે.
(૩૦) પંચવસ્તકમાં શ્રીહરિભદ્રસૂરિજીએ તીર્થકરને વિશે દ્રવ્યસ્તવાત્મક વિનય ઉપચારરૂપે કહેલ છે. 1. arāશકુરુષોપવારલુપતા2. વરવતુ-મોપવારવૃતશત્તિવર્ષ ૩. તોવો વારવિનયTI 4. ક્વોપવારયુગ પૂળા/ 5. વિનયપવાર... 6. ૩૫તિ : ?