________________
જ
દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયના રાસના છૂટા બોલ મૂળ બોલ :
અર્થનયો - નૈગમ, સંગ્રહ, વ્યવહાર, ઋજુસૂત્ર.
શબ્દનાયો - શબ્દ, સમભિરૂટ, એવંભૂત. ભાવાર્થ :
અર્થનયો - અર્થને જોઈને તેને અવલોકન કરનાર જે નયોની દૃષ્ટિ છે તે અર્થનયો છે. નૈગમનય, સંગ્રહનય, વ્યવહારનય અને ઋજુસૂત્રનય એ ચાર નયો અર્થનયો છે.
શબ્દનયો - અર્થને જોયા પછી શબ્દને અવલંબીને વસ્તુનો ભેદ કરનારી દૃષ્ટિ છે તે શબ્દનયો છે. શબ્દનય, સમભિરૂઢનય અને એવંભૂતનય એ ત્રણ નયો શબ્દનયો છે.
પૂર્વમાં “નયોના સંબંધમાં કેટલીક વિશેષ સમજ” બતાવતી વખતે અર્થનો અને શબ્દનયોને સ્પષ્ટ કરેલ છે. એ પ્રમાણે જ અહીં ગ્રહણ કરવું.
છે “પ્રમાણનયતત્ત્વાલકાલંકાર”માં પદાર્થનું નિરૂપણ કરતી વખતે જે નયો ત્યાં પ્રાપ્ત છે તેનો વિભાગ કરેલ હોવાથી નયોના દ્રવ્યાર્થિકનય અને પર્યાયાર્થિકનય એમ બે ભેદો બતાવ્યા પછી દ્રવ્યાર્થિકના ત્રણ ભેદો બતાવ્યા, જેમાંથી નૈગમનયનું અને સંગ્રહનયનું નિરૂપણ અહીં કરેલ છે પરંતુ ત્રીજા ભેદ એવા વ્યવહારનયનું નિરૂપણ કરેલ નથી તથા પર્યાયાર્થિકનયનું પણ કોઈ નિરૂપણ કરેલ નથી.
- નયાભાસ દર્શનો :મૂળ બોલ –
(૧) નૈગમ નયાભાસ દર્શન - નૈયાયિક અને વૈશેષિક. ભાવાર્થ :
નગમનયના નયાભાસ ઉપરનાં દર્શનો નૈયાયિકદર્શન અને વૈશેષિકદર્શન છે. મૂળ બોલ :
(૨) સંગ્રહ નયાભાસ દર્શન - અદ્વૈત દર્શનો અને સાંખ્યદર્શન.
