________________
૧
દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયના રાસના છૂટા બોલ
(૨) વ્યવહારનય - તેના બે ભેદ છે. (a) સદભૂત વ્યવહાર :- સદ્ભુત વ્યવહારનયના બે ભેદ છે.
(i) ઉપચરિત સભૂત વ્યવહારનય :- “જીવનું મતિજ્ઞાન' એ પ્રકારના પ્રયોગમાં ગુણ-ગુણીનો ભેદ બતાવ્યો માટે વ્યવહારનય છે, મતિજ્ઞાન શુદ્ધ આત્માનો ગુણ નથી, ઔપાધિક ગુણ છે માટે ઉપચરિત છે અને આત્મામાં વિદ્યમાન છે માટે સબૂત છે. આ ઉપચરિત સભૂત વ્યવહારનય “જીવનું મતિજ્ઞાન' કહે છે.
(ii) અનુપચરિત સભૂત વ્યવહારનય - “આત્માનું કેવળજ્ઞાન' એ પ્રકારના પ્રયોગમાં આત્માનો કેવળજ્ઞાનથી ભેદ કર્યો, તેથી વ્યવહારનય છે, કેવળજ્ઞાન આત્માનો નિરુપાધિક સ્વભાવ છે માટે અનુપચરિત છે અને આત્મામાં કેવળજ્ઞાન વિદ્યમાન છે માટે સભૂત છે.
(i) અસંશ્લેષિત યોગથી ઉપચરિત અસભૂત વ્યવહારનય :- “દેવદત્તનું ધન' એ પ્રકારના પ્રયોગમાં દેવદત્તની સાથે ધનનો સંબંધ સંશ્લેષવાળો નથી. આ અસંશ્લેષિત યોગથી કલ્પિત સંબંધ છે. | (ii) સંશ્લેષિત યોગથી અનુપચરિત અસભૂત વ્યવહારનય :-“આત્માનું શરીર’ એ પ્રકારના પ્રયોગમાં આત્માનો શરીર સાથેનો સંબંધ સંશ્લેષવાળો છે. આ સંશ્લેષિત યોગથી કલ્પિત સંબંધ છે.
- શ્વેતાંબર પ્રક્રિયાથી નયના ભેદો : - મૂળ બોલ :
પાંચ અને પાંચસો, અથવા સાત અને સાતસો. ભાવાર્થ :
પાંચ અને પાંચસો - તત્ત્વાર્થસૂત્રકારે અપેક્ષાએ પાંચ નો સ્વીકાર્યા છે ત્યાં છેલ્લા ત્રણ નયોને શબ્દનયથી ગ્રહણ કરેલ છે તેથી સાત નયને સ્થાને પાંચ નયોની પ્રાપ્તિ છે દરેકના સો ભેદો હોવાથી પાંચસો નયોની પ્રાપ્તિ છે.
અથવા
