________________
૨૦
મૂળ બોલ :
દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયના રાસના છૂટા બોલ
(c) ઉપચરિત અસદ્ભૂત વ્યવહાર : ૬
(૧) શુદ્ધ ઉપચરિત : ૩
(i) સ્વજાતિ અસદ્ભૂત વ્યવહાર, (ii) વિજાતિ અસદ્ભૂત વ્યવહાર, (iii) સ્વજાતિ-વિજાતિ અસદ્ભૂત વ્યવહાર.
(૨) ઉપચરિતોપચરિત અસદ્ભૂત વ્યવહાર : ૩
(i) સ્વજાતિ ઉપચરિત અસદ્ભૂત વ્યવહાર, (ii) વિજાતિ ઉપચરિત અસદ્ભૂત વ્યવહાર, (iii) સ્વજાતિ-વિજાતિ ઉપચરિત અસદ્ભૂત
વ્યવહાર.
ભાવાર્થ:
ઉપરિત અસદ્ભૂત વ્યવહાર ઃ- દિગંબર મતાનુસાર ઉપચરિત અસદ્ભૂત વ્યવહા૨ના છ ભેદો છે. જેમાં શુદ્ધ ઉપરિત અસદ્ભૂત વ્યવહાર ઉપનયના અને ઉપચિરત ઉપચિરત અસદ્ભૂત વ્યવહાર ઉપનયના ૩-૩ ભેદો છે.
(૧) શુદ્ધ ઉપરિત અસદ્ભૂત વ્યવહાર ઉપનય :- એક ઉપચાર ઉપર બીજો ઉપચાર નથી તે શુદ્ધ ઉપરિત અસદ્ભૂત વ્યવહાર છે. તેના ત્રણ ભેદો છે.
(i) સ્વજાતિ અસદ્ભૂત વ્યવહાર ઃ- જેમ ‘પરમાણુ બહુપ્રદેશ છે’ એમ કહેવામાં આવે છે; કેમ કે પરમાણુમાં બહુપ્રદેશ થવાની યોગ્યતા છે માટે સ્વજાતિ અસદ્ભૂત વ્યવહાર છે.
(ii) વિજાતિ અસદ્ભૂત વ્યવહાર ઃ- જેમ ‘મતિજ્ઞાન મૂર્ત છે’ એમ કહેવામાં આવે છે; કેમ કે મૂર્ત એવા ઘટાદિ વિષયો, મૂર્ત એવા પ્રકાશના પુદ્ગલો અને મૂર્ત એવા મનોવર્ગણાના પુદ્ગલો - તેને અવલંબીને આત્મામાં મતિજ્ઞાન પ્રગટે છે. તેથી મતિજ્ઞાન મૂર્ત નહીં હોવા છતાં મૂર્ત એવા વિષયો આદિથી થતું હોવાને કારણે વિજાતિ અસદ્ભૂત વ્યવહારથી મતિજ્ઞાનને મૂર્ત કહેવાય છે.
(iii) સ્વજાતિ-વિજાતિ અસદ્ભૂતવ્યવહાર :- જેમ કોઈને જીવ-અજીવ
