________________
દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયના રસના છૂટા બોલ (૨) સમુચ્ચયશક્તિ ઊર્ધ્વતા સામાન્યધર્મ - વળી, જીવ ચરમાવર્તમાં આવે ત્યાર પછી મોક્ષમાં જવાની જે યોગ્યતા તે જીવમાં છે, તે સમુચ્ચયશક્તિ નામનો ઊર્ધ્વતા સામાન્યધર્મ છે; કેમ કે સમ્યક્ પ્રયત્નથી તે જીવ મોક્ષમાં જવાની યોગ્યતાને વિકસાવી શકે છે. જેમ વર્તમાનમાં કોઈક જીવ કેટલાક ભવ પૂર્વે ચરમાવર્તમાં આવેલો હોય ત્યારે પૂર્વમાં તેમાં સમુચ્ચયશક્તિ હતી, વર્તમાનમાં છે અને સિદ્ધિગમન સુધી ભવિષ્યમાં રહેશે, તે સમુચ્ચયશક્તિ ઊર્ધ્વતા સામાન્યધર્મ છે. (૫) મૂળ બોલ :
(H) કેટલીક પરસ્પર ભિન્નતા :ભાવાર્થ - - દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયમાં કેટલીક પરસ્પર ભિન્નતા છે, તેને સ્પષ્ટ કરે છે – મૂળ બોલ -
(૧) દ્રવ્ય તે સામાન્ય છે, ગુણ-પર્યાય વિશેષ છે. - ભાવાર્થ :
દ્રવ્ય તે સામાન્ય છે અને ગુણ-પર્યાય તે વિશેષ છે, તેથી દ્રવ્ય અને ગુણપર્યાયમાં ભિન્નતા છે. જેમ આત્મદ્રવ્ય ત્રણ કાળમાં દ્રવ્યરૂપે સામાન્ય છે અને તેમાં વર્તતા જ્ઞાન, વિર્ય આદિ ગુણો વિશેષ છે; કેમ કે એક જ આત્માને જ્ઞાનથી, વીર્યથી કે અન્ય ગુણથી ભેદ કરાય છે માટે વિશેષ છે. વળી, પ્રતિક્ષણ આત્મામાં વર્તતા પર્યાયો પણ અન્ય અન્યરૂપે પરિવર્તિત થાય છે. તેથી પર્યાય સામાન્ય નથી પરંતુ વિશેષ છે. મૂળ બોલ :
(૨) એક દ્રવ્યમાં - ગુણો અને પર્યાયો અનેક હોય છે. ભાવાર્થ :
એક દ્રવ્યમાં ગુણો અને પર્યાયો અનેક હોય છે, તેથી દ્રવ્ય એક અને ગુણો તથા પર્યાયો અનેક હોવાથી દ્રવ્યની અને ગુણ-પર્યાયની પરસ્પર ભિન્નતા છે.
