________________
* મંડિકા અને ભગદત્ત શજાની થા • (૮૧)
કંઈ સામો ઉપકાર લેવાની ઈચ્છાથી નથી ખીલવતો; પણ એતો ઉદાર જનોનો સ્વભાવ જ એવો છે. સજ્જનોનું જીવિત પરોપકારને અર્થે જ છે. એ મુંડિકા નિરતિચારપણે શ્રાવકનાં વ્રત પાળવા લાગી, એટલે તો તે વ્રતના માહાત્મ્યને લીધે નિરોગી અને મહા રૂપવતી થઈ. કહ્યું છે કે : ઉત્તમ આશ્રયને લીધે જડપ્રાણી પણ પંડિતપણું ધારણ કરે છે. જેવી રીતે કે, જળને બહુ ધારાનો સંગમ થવાથી (ધારાબંધ વર્ષાદ વરસવાથી) તે પર્વતના મસ્તકને પણ ભેદે છે.
પછી મુંડિકાએ સાધ્વીને કહ્યું : ‘હે માત ! આપના પ્રસાદથી હું નિરોગી થઈ.' તે ઉપરથી સાધ્વીએ કહ્યું : ‘નિરોગી થઈ તેમાં શું નવાઈ ? જે જે પ્રાણી નિરવઘ વ્રત પાળે છે, તે તે સ્વર્ગાદિકના પણ ભોક્તા થાય છે. સમ્યક્ પ્રકારે વ્રત પાળનારને રાજાની, ઇંદ્રની, અને મુનીંદ્રની સંપત્તિ પ્રાપ્ત થાય છે. વળી તે પ્રાણી કેવલીની લક્ષ્મીનો ભોક્તા થાય છે અને સિદ્ધિવધુને વરે છે.’ ત્યારપછી જિતારિ નૃપતિએ પોતાની પુત્રી (મુંડિકા)નો સ્વયંવર રચ્યો અને સર્વદેશના રાજકુમારોને નિમંત્રણ કર્યું, પણ મંડિકાને કોઈ પસંદ પડ્યો નહીં. તે ઉ૫૨થી સર્વ કુમારો પોતપોતાને સ્થાનકે પાછા ગયા.
હવે મગધ દેશમાં ચક્રકોટ નામના નગરને વિષે મહા દાનેશ્વરી અને રૂપ લાવણ્યાદિગુણે યુક્ત પણ જાતિહીન એવો ભગદત્ત નામે રાજા રાજ્ય કરતો હતો, તેને લક્ષ્મીવતી નામે રાણી હતી, સુબુદ્ધિ નામે મંત્રી હતો, તે સુબુદ્ધિ મંત્રીને ગુણવતી નામે સ્રી હતી. આ ભગદત્ત રાજાએ એકદા મુંડિકાનું માગું કર્યું, ત્યારે જિતારિ રાજાએ કહ્યું. ‘હે જાતિહીન ! ઉત્તમ કુળના રાજપુત્રોને ત્યજીને તને પાપિષ્ટને તે હું પુત્રી આપું ?' ત્યારે ભગદત્તે કહ્યું. ‘હે રાજન્ ! જાતિ કે કૂળનું શું કામ છે ? ગુણ જ જોવા જોઈએ. જુઓ કે રેશમ જેવી ઉત્તમ વસ્તુ કીડા થકી ઉત્પન્ન થાય છે; સુવર્ણ પણ પત્થરમાંથી નિકળે છે; દુર્વા ગાયના વાળથી થાય છે; કમળ કાદવમાંથી ઉત્પન્ન થાય છે; ચંદ્રમા સમુદ્રમાંથી જન્મ પામ્યો છે; કમળ કાદવમાંથી ઉગે છે; અગ્નિ કાષ્ટમાંથી નિપજે છે; મણી સર્પના મસ્તકમાંથી નિકળે છે; ગોરોચના ગાયના શૃંગમાંથી નિકળે છે. આ પ્રમાણે સર્વ વસ્તુ લોકમાં પોતાના ગુણ થકી જ પૂજાય છે. તેમનું ઉત્પત્તિસ્થાન કંઈપણ જોવાતું નથી. વળી કસ્તૂરીનું દ્રષ્ટાંત લો. જુઓ, તેનું જન્મસ્થાન ઉત્તમ નથી, તેનો વર્ણ પણ સુંદર