________________
& સચ્ચા અન્ને વસુમિત્રાની કથા () SA વસ્તુનો સ્વભાવ જ આવો છે, માટે વિચક્ષણ મનુષ્ય જરાપણ ખેદ કરવો નહીં જોઈએ. સૌમ્યાનું આવું બોલવું સાંભળીને શ્રેષ્ઠીએ કહ્યું. “હે પુત્રી ! કળિયુગનો આ સ્વભાવ છે. કારણ કે, જૂઠું બોલવામાં ચતુરાઈ, ચોરી કરવામાં ચિત્ત, સજ્જનોને અપમાન, વિજય મેળવવામાં કુમતિ, ધર્મમાં અને સાધુ સંતમાં પણ ઠગાઈ, મોટે મીઠું બોલવું અને પાછળ વિરુદ્ધ વર્તવું, એ બધું કલિયુગનું માહાભ્ય છે.” વળી આ કલિયુગને વિષે સત્યવાન નરો દુર્લભ છે, દેશો પ્રલય પામ્યા છે, રાજાઓ પણ ઘણો કર પ્રમુખ લે છે ને લોભી બની ગયા છે, ચોર લોકોની સંખ્યા વધી ગઈ છે, સાધુ પુરુષોની ક્ષીણતા થઈ છે, અને પિતા પોતાના પુત્ર ઉપર પણ વિશ્વાસ કરતો નથી; આવો કષ્ટદાયક કલિયુગ પ્રવર્તે છે. વળી શશિને વિષે કલંક છે, કમળને વિષે કાંટા છે, સમુદ્રનું જળ ખારૂં છે, પંડિત પુરુષો નિર્ધન હોય છે, સ્નેહીનો વિયોગ થાય છે, સ્વરૂપવાન પુરુષો ભાગ્યરહિત હોય છે, અને લક્ષ્મીવાન કૃપણ હોય છે; આ પ્રમાણે સર્વ સારી વસ્તુમાં દૂષણ છે. માટે (આ) કાળ રત્ન દોષી જ દેખાય છે. વળી મહાન પુરુષોને પણ ઉત્તમકાર્ય કરવા જતાં બહુ વિપ્નો નડે છે, ત્યારે પાપકર્મ કરતાં નડે તેમાં તો વાત જ શી કરવી ?'
તેવારે સૌમ્યાએ કહ્યું. “ તાત ! મારા મનને વિષે તો કાંઈ નથી, જાગારી માણસોનો તો એવો સ્વભાવ જ હોય છે. કહ્યું છે કે : ચોર પુરુષ કદી સત્ય બોલે નહીં, દાસીપતિને વિષે પવિત્રતા હોય નહીં, મદિરાપાન કરનારમાં લજ્જા હોય નહીં, અને જુગારીમાં તો એ ત્રણે વસ્તુ હોય નહીં. વળી ગુણવાન હોય કે કૂળવાન હોય, પણ એ જો ખળ (જુગારી) હોય તો તેનો વિશ્વાસ કરવો નહીં; કેમકે, મલયચંદનથી પણ ઉત્પન્ન થએલો અગ્નિ બાળે છે જ.”
સૌમ્યાનાં આવાં વચન સાંભળીને શ્રેષ્ઠીએ કહ્યું : “હે પુત્રી ! આ સર્વ મેં અજ્ઞાનતાને લીધે કર્યું છે, અને એ ત્યારે સહન કરવું પડશે.' એમ કહીને તેણીને બહુ બહુ દ્રવ્ય આપીને કહ્યું. “હે પુત્રી ! આ દ્રવ્યથી તું દાન પૂજાદિક કરજે, જેથી તું ઉત્તમગતિ પામીશ. કહ્યું છે કે : દાન થકી ગૌરવ પ્રાપ્ત થાય છે, પણ દ્રવ્યનો સંગ્રહ કરવાથી નહીં. જેમ કે મેઘ જળ વરસાવે છે તો તેની સ્થિતિ ઉંચી છે, અને સમુદ્ર જળ સંઘરી રાખે છે તો તેની સ્થિતિ નિચી છે. સંસારમાં પણ ગુસતા કામની નથી, ગુણ જ કામનો છે. ઘડો ઘણો મોટો