Page Text
________________
(૩૦) • શક્યત્વઈૌમુદી ભાષાંતર ! નાના ભાઈએ કુશળતાથી ઘેર આવી તે વૃત્તાંત પોતાની માતાને કહ્યો. આવી રીતે વિદ્યાથી બુદ્ધિ ચઢે છે.”
આ વાર્તા સાંભળી હંસોએ કહ્યું કે, “હે તાત! હવે અત્યારે જીવવાનો ઉપાય ચિંતવવો જોઈએ.” વૃદ્ધ હંસે કહ્યું. “કાર્ય નાશ પામ્યું છે તેથી હવે શો ઉપાય કરવો? કહ્યું છે કે અજ્ઞાનપણાથી, પ્રમાદથી અથવા બેદરકારીથી જો કોઈ કાર્ય નાશ પામી જાય તો પુરુષનો કરેલો સમર્થ પ્રયત્ન પણ નિષ્ફળ થાય છે; કારણ કે, પાણી ચાલી ગયા પછી પાળ બાંધવી તે શા કામની છે ?' આવી રીતે વૃદ્ધ હંસે કહ્યું, તો પણ તે બાળહંસો ફરીથી તેને કહેવા લાગ્યા કે, “હે પિતા ! તમારે ચિત્તને સ્વસ્થ કરીને પણ કોઈ જીવવાનો ઉપાય ચિંતવવો જો ઈએ. કારણ કે, ચિત્તને સ્વસ્થ કરવાથી બુદ્ધિ ઉત્પન્ન થાય છે. કહ્યું છે કે : ધાતુઓથી બંધાયેલું આ શરીર ચિત્તને આધીન છે, તેથી ચિત્ત નાશ પામે તો સર્વ ધાતુઓ પણ નાશ પામે છે; તે માટે આ ચિત્તનું યત્નથી રક્ષણ કરવું જોઈએ. જો ચિત્ત સ્વસ્થ હોય તો બુદ્ધિઓ ઉત્પન્ન થાય છે.”
આવી રીતે બાળહંસોનું કહેવું સાંભળીને વૃદ્ધ હંસે કહ્યું, “હે પુત્રો ! જો તમારે જીવવું હોય તો એક ઉપાય છે કે, જ્યારે એ પારધિ આવે, ત્યારે તમારે મૃત્યુ પામેલાની પેઠે થઈને રહેવું. જો એમ નહિ રહો તો તે તમારાં ગળાં મરડી નાંખશે.” વૃદ્ધ હંસના કહેવાથી સર્વે બાળહંસો મડદાની પેઠે થઈને રહ્યા. પછી પ્રભાતકાળ થતાં પેલો પારધિ આવ્યો, તેણે સર્વ હંસોને મૃત્યુ પામેલા જોઈ નીચે પાડી નાંખ્યા. પછી વૃદ્ધ હંસે કહ્યું, “હે પુત્રો ! નાશી જાઓ.' આવી રીતે વૃદ્ધ હંસના કહેવાથી સર્વ બાળહંસો ઉડી ગયા. પછી તેઓ કહેવા લાગ્યા કે, “અહો ! આપણે વૃદ્ધના ઉપદેશથી જીવ્યા છીએ. કહ્યું છે કે પોતાના ગુણથી શોભતા એવા ડાહ્યા પુરુષોએ હમેશાં વૃદ્ધ માણસનું કહ્યું માનવું. જાઓ ! જેમ વનમાં બંધાએલા હંસો વૃદ્ધના વચનથી છૂટી ગયા તેમ.”
આ દષ્ટાંતથી યમદંડે રાજાને એમ સૂચવ્યું કે, “અરે રાજા ! આ કામ મૂળથી જ નાશ પામ્યું છે. આવો અભિપ્રાય રાજાના જાણવામાં આવ્યો નહી. કારણ કે, તેને દુરાગ્રહ થયો હતો. કહ્યું છે કે જે પુરુષ દુરાગ્રહ રૂપી ગ્રહથી ગ્રસિત છે, તેવા પુરુષને વિદ્વાન માણસ પણ શું કરી શકે? કારણ કે, કાળા પત્થરને કોમળ કરવાને માટે વર્ષાદ પણ સમર્થ થતો નથી. આવી રીતે
| SR No. | 022348 |
| Book Title | Samyktva Kaumudi Tatha Adinath Shakunavali |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Padmabodhivijay |
| Publisher | Jinshasan Aradhana Trust |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 156 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati & Book_Devnagari |
| File Size | 12 MB |