________________
પ્યપુર ચોરની 8થા • (૨૭) / માંડમાંડ કષ્ટથી સ્વીકાર્યું. પછી મહાજન પોત પોતાને ઘેર ગયું.
પછી યમદંડે ખાનગી રીતે મહાજનને મળીને કહ્યું કે, “હારા ઉપર આવી વ્યવસ્થા આવી પડી છે. હવે મારે કેવી રીતે કરવું ? મહાજને કહ્યું કે, “તમે ભય રાખશો નહીં. તમે છો તેથી અમારે કોઈ વખત પણ ચોરનો ઉપદ્રવ થતો નથી. હવે તમારા ભેદથી કે, રાજાના ભેદથી ચોરનો ઉપદ્રવ થવા લાગ્યો. તમારા બન્નેમાં જે દુષ્ટ હશે, તેનો અમે નિગ્રહ કરીશું.” યમદંડે કહ્યું : “બહુ સારું.” પછી યમદંડ ચોરને જોવાને માટે ધૂર્તવૃત્તિથી રહેવા લાગ્યો.
પહેલે દિવસે તે રાજસભામાં ગયો. રાજાને નમસ્કાર કરીને યોગ્ય આસને બેઠો. રાજાએ પૂછ્યું : “હે યમદંડ ! તે કોઈ ચોરને જોયો કે નહિ ? યમદંડે કહ્યું. “મેં ચારે તરફ જોયું પણ કોઈ ઠેકાણે ચોર જોવામાં આવ્યો નહીં.” રાજાએ કહ્યું. “ત્યારે આટલો વખત તેં શું કર્યું?' યમદંડે કહ્યું “એક ઠેકાણે કોઈ કથા કરનાર પુરુષ કથા કરતો હતો, તે મેં સાંભળી, તેથી મને ઘણી વાર થઈ ગઈ.” રાજાએ કહ્યું. “અરે યમદંડ ! જે કથા સાંભળવામાં તું તારું મરણ પણ વિસરી ગયો ! તેવી કથા શું હતી ? તે મને કહે.' આવી રીતે રાજાના કહેવાથી યમદંડ કથા કહેવા લાગ્યો : “હે રાજા ! સાંભળો, તે કથા આ પ્રમાણે :
दीहकाल वणं तत्थ । पायवे निरुवहवे ॥ કૂતો ય ત /
जायं सरगओ भयं ॥ २ ॥ ભાવાર્થ એક દીર્ઘકાળરૂપી વનમાં ઉપદ્રવ રહિત વૃક્ષ છે, તે વૃક્ષના મૂળમાંથી એક વેલ નીકળી, તેથી સર્વ વૃક્ષના પક્ષીઓને ભય થયો, તેથી તેઓને શરણથકી ભય થયો. (૨)
(આ ગાથા ઉપર એક કથા છે, તે કહે છે.) - એક વનમાં સરોવરની પાળ ઉપર મોટું વૃક્ષ હતું, તેના ઉપર ઘણા હંસો રહેતા હતા. એક વખતે વૃક્ષના મૂળમાં વેલના અંકુર જોઈ એક વૃદ્ધ હંસે કહ્યું. “હે પુત્રો ! હે પૌત્રો ! એક હારો ઉપદેશ સાંભળો. આ વૃક્ષના મૂળમાં જે વેલના અંકૂરા છે, તેઓને ચાંચોના પ્રહારથી તોડી નાંખો; જો તેમ
