________________
% (૧૨) • શક્યત્વદભુદી ભાષાંતર ક કેટલાક ગુણ વસ્તુમાં હોય છે, ને વાણીમાં નથી હોતા; કેટલાક વળી વાણીમાં હોય છે, વસ્તુમાં નથી હોતા. કેટલાક તો એવા છે કે વસ્તુ અને વાણી બન્નેમાં હોય છે; અને કેટલાક તો એવા છે કે, વસ્તુમાંએ નથી ને વાણીમાંએ નથી. એકદા તે સુરદેવ શ્રેષ્ઠીએ આગમોક્તવિધિ પ્રમાણે ગુણસેન નામના મુનિને પ્રતિલાવ્યા, તે દાનના પ્રભાવને લીધે દેવતાએ સુરદેવશ્રેષ્ઠીના ઘરમાં પાંચ પ્રકારનાં આશ્ચર્ય પ્રગટ કર્યા.
- હવે એ જ નગરમાં કોઈ ગતદ્રવ્ય નામે બીજો શ્રેષ્ઠી રહેતો હતો, તેને શ્રીદતા નામે સ્ત્રી અને સમુદ્રદત્ત નામે પુત્ર હતો. સુરદેવને ત્યાં મુનિદાનનું આવું ઉત્કૃષ્ટ ફળ જોઈને સમુદ્રદત્તે મનમાં ચિંતવ્યું કે : “અહો ! મ્હારી પાસે દ્રવ્ય નથી તો હું શું દાન દઉં? માટે, તેની પેઠે દ્રવ્યોપાર્જન કરીને હું પણ મુનિને દાન દઉં. કેમ કે, આદરસત્કાર મળે છે તે ધનથી જ, કુળથી નહીં. કીર્તિ વધે છે તે પણ ધનથી જ. પરાક્રમથી નહીં. ક્રાંતિ પણ ધનને લીધેજ છે, યૌવનથી નહીં. સ્ત્રીઓ પણ ધનથી થાય છે, ખાલી જીવવાથી નથી મલતી. જેની પાસે ધન છે તેને જ મિત્રો છે, સ્વજનો છે, અને તે જ પુરૂષ લોકમાં પંડિત ગણાય કે જેની પાસે ધન છે. આ લોકમાં ધનવાના પુરૂષોને પારકો પણ સ્વજન બની જાય છે, જ્યારે દરિદ્રને સ્વજન પણ દુર્જન જેવો બની જાય છે. આમ ધારી તેણે દેશાંતર જવાનો નિશ્ચય કર્યો. તેવારે તેના ચાર મિત્રો તેને પૂછવા લાગ્યા: “અહો સમુદ્રદત્ત ! તું દૂર દેશાંતરે શી રીતે જઈશ?' ત્યારે તેણે ઉત્તર આપ્યો : “અમારા જેવા વ્યાપારીઓને કશું દૂર નથી. કારણ કે, સમર્થને ભાર શો ? વ્યાપારીને દૂર શું ? વિદ્વાનોને વિદેશ શો ? અને પ્રિય બોલનારને શબુ શો? પ્રમાદી પુરુષો પરદેશના ભયથી વ્હીકણ અને વિહળ હોય છે. કાગડા, કાયર પુરુષ અને હરિણો એ પોતાના દેશમાંજ મરે છે. (અર્થાત્ એઓ પરદેશ જઈ શકતા જ નથી.)
પછી નિશ્ચય કરીને ચારે મિત્રો દેશાંતર જેવા નિકળ્યા. રસ્તે ચાલતાં તેઓ પલાસ નામના ગામમાં આવી પહોંચ્યા, ત્યાં સમુદ્રદત્તે પોતાના મિત્રોને કહ્યું : “અહો ભાઈઓ ! આપણે આપણાં કરીઆણાં ગમે ત્યાં વેચીને અને બીજાં યોગ્ય કરીઆણાં લઈને અહીં પાછા ત્રણ વર્ષની અંદર મળવું.” એ પ્રમાણે તેમણે સ્થાનનો નિશ્ચય કર્યો. પછી ત્રણ જણ તો પહેલા નિકળ્યા. ફક્ત