________________
नवतत्वबोध. दशविधप्राणाश्च कीदृशाः। દશ પ્રકારના પ્રાણ કયા ?
पंचेंझ्यिाणि त्रिविधं बलं च नासनिःश्वासमथान्यदायुः। प्राणा दशैते लगवद्भिरुक्ता
स्तेषां वियोजीकरणं तु हिंसा ॥१॥ પાંચ ઈદ્રિય, ત્રણ પ્રકારનું બલ (મનેબલ, વચનબલ, કાબિલ ) શ્વાસોશ્વાસ અને આયુષ–એ દશ પ્રાણુ ભગવતે કહેલા છે. તે પ્રાણને વિયેગ કરો, તે હિંસા કહેવાય છે. ૧
एवं विधदशप्राणधारको. जीवः तस्य स्वरूपं यहिचार्यते तज्जीवतत्वं ।
એવીરીતના દશ પ્રાણને ધારણ કરનાર જીવ કહેવાય, તેનું હત્વ એટલે સ્વરૂપ જેમાં વિચારવામાં આવે તે જીવતત્વ કહેવાય છે.
हितीयं अजीवतत्वं जीवादन्योऽजीवः प्राणचेतनारहित इतिनावः तस्य तत्वं स्वरूपं यत्तदजीवतत्वम् ।
બીજું અજીવ તત્વ જીવથી બીજું તે અજીવ, એટલે પ્રાણ ચેતના રહિત, તેનું જે તત્વ-સ્વરૂપ તે અજીવ તત્વ કહેવાય છે.
तृतीयं पुण्यतत्वं पुण्यं कीदृशं यत् शुनप्रक૧-તે પ્રાણથી જીવને રહિત કરે છુટો કરે.
