________________
બત્રીશી-૧૯, લેખાંક-૧૦૨
૧૧૧૩ છતાં ક્ષપકશ્રેણિમાં થયેલા અધ્યવસાયોના નિમિત્તના પ્રભાવે જ્ઞાનાવરણીય કર્મનો પ્રબળ ક્ષયોપશમ થાય છે જેના પ્રભાવે અપૂર્વધરને ૧૪ પૂર્વના સૂત્રનો બોધ ન હોવા છતાં અર્થબોધ થઈ જાય છે. જ્યારે નિર્મળતા હજુ આગળ વધે છે ત્યારે, ક્ષપકશ્રેણિ વિનાના ઉત્કૃષ્ટ શ્રુતકેવલીને પણ જે અર્થોનો બોધ થયો હોતો નથી એનો અર્થ જ કે એ અર્થોનો બોધ શાસ્ત્રવચનો પરથી શક્ય હોતો નથી) એવા અર્થોનો બોધ સ્ફરવા માંડે છે. આ માર્ગાનુસારી અપૂર્વ-ઉત્કૃષ્ટ ઊહ છે. આ પ્રતિભજ્ઞાન છે જે સામર્થ્યયોગરૂપ ઉત્કૃષ્ટ હેતુને જણાવે
છે.
પ્રશ્ન : આ પ્રાતિજજ્ઞાન એ શ્રુતજ્ઞાન છે કે તભિન્ન કોઈ જ્ઞાન છે? જો એને શ્રુતજ્ઞાન કહેશો તો એનો વિષય શાસ્ત્રાતિક્રાન્ત છે એમ શી રીતે કહેવાય ? કારણકે જે શ્રુતજ્ઞાનાત્મક હોય તે શાસ્ત્રપરથી થયેલા બોધરૂપ હોય છે. અને જો એ શ્રુતજ્ઞાનરૂપ નથી, તો જ્ઞાનના પાંચના બદલે છ ભેદ માનીને આને છઠ્ઠા જ્ઞાનરૂપ માનવું પડશે, કારણકે એ મતિજ્ઞાન-અવધિજ્ઞાન વગેરે રૂપ તો નથી.
ઉત્તર : આ પ્રાતિજજ્ઞાન કેવલજ્ઞાનરૂપી સૂર્યનો ઉદય થવા પૂર્વે થયેલા અરુણોદય સમાન છે. આ જ વાતને ભાવિત કરે છે – અરુણોદય જેમ રાત્રી અને દિવસથી પૃથ છે અને પૃથગૂ નથી એમ આ પ્રાતિજ્ઞાન પણ શ્રુતજ્ઞાનથી અને કેવલજ્ઞાનથી પૃથર્ છે અને પૃથગૂ નથી એ વાત ભાવિત કરવી.
વિવેચન : અરુણોદય એ રાત્રી નથી, કારણકે અંધકાર નથી. વળી એ દિવસ પણ નથી, કારણકે સૂર્યોદય અથવા દિવસ જેવો પ્રકાશ થયેલો નથી. માટે અરૂણોદય રાત્રી અને દિવસ એ બન્નેથી અલગ છે. વળી એ રાત્રી છે, કારણ કે સૂર્યોદય અથવા દિવસ જેવો પ્રકાશ થયો નથી. તથા એ દિવસ પણ છે, કારણકે અજવાળું પથરાઈ ગયું છે. એટલે કે એ રાત્રી અને દિવસથી અલગ નથી,
