________________
૧૨૧૨
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે-૮ શંકા - પણ ઉછામણી દ્રવ્ય અને કલ્પિત દેવદ્રવ્ય આ બેનો અલગ-અલગ ઉલ્લેખ જ જણાવે છે કે એ બે અલગ જ છે. પછી સમાવેશ શી રીતે ?
સમાધાન - વિવક્ષાભેદે એ અલગ હોવા છતાં, સમાવેશ અશક્ય નથી. એમ તો નવતત્ત્વમાં બંધતત્ત્વનો ઉલ્લેખ અલગ છે ને પુણ્ય-પાપનો પણ ઉલ્લેખ અલગ છે. ને છતાં પુણ્ય-પાપનો બંધમાં સમાવેશ કરાય જ છે ને ! અરે ! દ્રવ્યસપ્તતિકા ગ્રંથની અવચૂરિના પ્રસ્તુત અધિકારમાં પણ આવા સમાવેશ વિના છૂટકો નથી. આશય એ છે કે એમાં જે ભેદો દર્શાવેલા છે એમાંના પ્રથમ (૧) “દેવ આગળ ધરેલું” ભેદમાં “દેવની સમક્ષ ધરવામાં આવતા અક્ષત-ફળ-નૈવેદ્ય આદિ દ્રવ્યો દેવદ્રવ્ય બને છે. આ ભેદનું પૂર્વે અલગ વિવેક્ષાથી નિરૂપણ આવી ગયેલ છે.” આ પ્રમાણે મુનિશ્રીએ જ પૃ. ૪૧ પર જણાવ્યું છે. આમાં સ્પષ્ટ છે કે આ નિર્માલ્ય દેવદ્રવ્ય જ છે. એટલે કે નિર્માલ્ય દેવદ્રવ્યનો આગળ છઠ્ઠા વિભાગમાં અલગ ઉલ્લેખ હોવા છતાં એમાં આનો સમાવેશ છે જ. એમ ઉછામણી પ્રાપ્ત દ્રવ્યનો કલ્પિત દેવદ્રવ્યમાં સમાવેશ પણ શક્ય છે જ.
| (અહીં મહાત્માને એક પ્રશ્ન પૂછી શકાય - “દેવ આગળ ધરેલું આ પ્રથમ વિભાગના નિરૂપણમાં - “આ ભેદનું પૂર્વે “નિર્માલ્યદેવદ્રવ્ય તરીકે નિરૂપણ આવી ગયેલ છે એમ સ્પષ્ટ ન જણાવતાં “અલગ વિવેક્ષાથી નિરૂપણ આવી ગયેલ છે” એમ અસ્પષ્ટ કેમ જણાવ્યું? અંતઃકરણમાં કોઈ માયા નથી રમી રહીને ?) અસ્તુ. પણ, શ્રી હરિભદ્રસૂરિ મહારાજની ન્યૂનતા ન માનવી હોય તો બધા પ્રકારોનો ત્રણ પ્રકારમાં સમાવેશ માનવો જ પડે, એમાં છૂટકો જ નથી - ને તો પછી ઉછામણી પ્રાપ્ત દેવદ્રવ્યનો સમાવેશ કલ્પિત
