________________
૧૧૭૪
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે-૮ ધર્મમાં જોડાય છે. જીવને અહિંસાદિનું પ્રણિધાન બંધાય છે. એના પ્રભાવે તથા યોગીપુરુષના વિનિયોગ આશયના પ્રભાવે ધર્મમાં થયેલું આ જોડાણ સાનુબંધ બને છે. ને તેથી ઇચ્છા-પ્રવૃત્તિ-સ્થિર ક્રમે એ સિદ્ધિ સુધી પહોંચે છે. ધર્મમાં જોડાણ થવું... વગેરે આ બધું ફળ છે. એટલે ફળાવંચક યોગરૂપ વિશિષ્ટક્ષયોપશમના પ્રભાવે જીવ આ બધું જ ફળ વંચના વિના પામે છે.
આઘયોગઅવંચકના પ્રભાવે યોગી એવા ગુરુભગવંત પ્રત્યે સાધકને આદર-બહુમાનભાવ જાગે છે, “આ મારે ઉપાસ્ય છે' એવી ઉપાસ્યતા બુદ્ધિ આવે છે. આમ યોગાવંચક એ સમ્યક્તપરિણામ છે. બીજા ક્રિયાઅવંચકના પ્રભાવે “હું આમની ઉપાસના કરું' એવી ઉપાસનાબુદ્ધિ જાગે છે ને તેથી અવશ્યભાવે ગુરુની ઉપાસના થાય છે. સમર્પણ એ એક પ્રકારની ઉત્તમ ઉપાસના હોવાથી આ સમર્પણભાવરૂપ છે, ને તેથી ચારિત્રને ઉચિત ભૂમિકારૂપ છે. ત્રીજા ફળાવંચકના ગુરુના ઉપદેશાદિને અનુસરવાની બુદ્ધિ આવે છે. એટલે એમ પણ કહેવાય કે ગુરુ જે કહે તે આચરવું ગમે... આવો લયોપશમ એ ફળાવંચક છે. અને ગુરુનું આદેશપાલન... એ ચારિત્ર છે જ... આમ, પ્રથમ યોગાવંચક એ સમ્યગ્દર્શન-જ્ઞાનસ્વરૂપ છે, બીજો ક્રિયાવંચક એ ચારિત્રની ભૂમિકા સ્વરૂપ છે ને ત્રીજો ફળાવંચક ચારિત્રરૂપ છે, એ જાણવું.
યોગીની અપેક્ષાએ વિચારીએ તો.. ગોત્રયોગી અને દ્રવ્યથી કુલયોગી.. આ બેને યોગાવંચક પણ પ્રાપ્ત થયો હોતો નથી. તેઓ ધર્મોપદેશના અધિકારી હોય છે, પણ યોગશાસ્ત્રના નહીં. ભાવથી કુલ યોગીને પ્રથમ યોગાવંચક હોય છે. પ્રવૃત્તચયોગીને સામાન્યથી ક્રિયાવંચક હોય છે. પ્રારંભ અવસ્થામાં માત્ર યોગાવંચક હોય એ સંભવે. આગળ વધતાં ફળાવંચક પણ આવે. આમ તો કુલયોગીમાં પણ બીજો-ત્રીજો અવંચક યોગ્યતારૂપે-ગૌણરૂપે હોય જ એ જાણવું,
