________________
૧૦૫ર
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે-૮ છે કે જ્યારે એવું ભાસે કે આને ઉપદેશ ઉંધો પડશે ને એ પોતાનું વધારે અહિત કરશે. ત્યારે એને વધારાના અતિથી વારવાની કરુણાથી એનું વર્તમાન અહિતનિવારણ અવગણવામાં આવે છે ને ઉપેક્ષા કરાય છે. . ૩પશો દિ મૂળ વત્ન સોપવર્ધનમ્ | પય પાન મુળાનાં વસ્ત્ર વિષવર્ધનમ્ II અથવા યોગ્ય વિસ્તૃત ઉપદેશ આપવા છતાં એ ન સુધરે ને એના કારણે ઉપદેશકને ખુદને એના પર તિરસ્કાર જાગવાની સંભાવના પ્રતીત થાય તો પોતાને એ તિરસ્કાર દોષથી બચાવવાની કરુણાથી એની ઉપેક્ષા કરાય છે. વેન બનેન યથા भवितव्यं तद्भवता दुर्वारं रे ॥
(૨) અનવસરમાં અનુબંધથી ઉપેક્ષા કરાય છે. કાર્ય અંગેનો પ્રવાહ પરિણામ જો ભવિષ્યમાં હિતકર લાગે તો એ અંગે વર્તમાનમાં ઉપેક્ષા સેવે છે. જે કાળમાં આપેલો ઉપદેશ ઇચ્છિતફળ લાવી શકે એ કાળ “અવસર છે. જે એવો ન હોય તે ‘અનવસર’ છે. હિતાર્થી સજ્જન આળસુ માણસને અવસરે ઉપદેશ આપે, પણ અનવસરે ઉપેક્ષા કરે. જેમકે કોઈ માણસ આળસથી ધનોપાર્જનાદિમાં પ્રવર્તતો નથી. હિતાર્થી સજ્જન અવસર દેખે તો વર્તમાનમાં એને પ્રેરણા કરીને પ્રવર્તાવે છે પણ એ હિતાર્થીને જો એમ લાગે કે એને પ્રવર્તાવવામાં પરિણામે સુંદર એવી કાર્ય પરંપરા ભવિષ્યમાં થશે તો એ હિતાર્થી વર્તમાનમાં માધ્યચ્ય-ઉપેક્ષા સેવે છે. શ્રી ઋષભદેવ ભગવાને પ્રારંભે અનવસર હોવાથી ઉપેક્ષા કરી, બાર મહિના પછી અવસર આવવાથી બ્રાહ્મ-સુંદરી દ્વારા બાહુબલીજીને “વીરા મોરા ગજ થકી હેઠા ઊતરો...'ઉપદેશ અપાવ્યો. (યોગ્ય કાળની-અવસરની રાહ જોતો હિતાર્થી વર્તમાનમાં જે ઉપેક્ષા કરે છે તે આ બીજા પ્રકારની ઉપેક્ષા છે.)
(૩) અસાર એવા પૌત્રલિક સુખ અંગે નિર્વેદથી = ભવસુખના વૈરાગ્યથી ઉપેક્ષા પ્રવર્તે છે, પૌલિક સુખને મેળવવામાં
