________________
બત્રીશી-૧૩, લેખાંક-૭૪
૭૯૩ એના પ્રત્યે જીવને રાગ કે દ્વેષ કશું જ થતું નથી, જેમ કે નાળિયેરદ્વીપના માનવીને અન્ન પ્રત્યે.
શંકા વ્રતનું ગ્રહણ અને પાલન સુધી પહોંચનાર જીવને શાસ્ત્ર વગેરે દ્વારા “મોક્ષ અનુપમ સુખમય હોય છે આવું શું જાણવા મળ્યું ન હોય?
સમાધાન મળ્યું હોય. પણ એ જીવ એવા મોક્ષને સ્વર્ગાદિમય જ માનતો હોય છે. અર્થાત વિષયસુખમય જ માનતો હોય છે. અને એ તો તેઓને અત્યંત ઇષ્ટ હોવાથી એમાં રાગ જ થાય છે, પછી દ્વેષને અવકાશ ક્યાં ?
શંકા : શાસ્ત્ર વગેરે પરથી તો “મોક્ષમાં શરીર, ઇન્દ્રિયો, વિષય વગેરે કશું હોતું જ નથી” આવું પણ જાણ્યું જ હોય ને !
સમાધાન : હા, જાણ્યું પણ હોય. ને તેથી પોતાને જે વિષયસુખો જોઈએ છે એના કરતાં મોક્ષ જુદો છે એવી જાણકારી પણ છે જ. છતાં, “જો હું મોક્ષ પ્રત્યે દ્વેષ કરીશ તો નવમો ગ્રેવેયક વગેરે જે મારું ઇષ્ટ છે તેનાથી હું વંચિત થઈ જઈશ.” એવી શંકા પડવાથી એ ભારે તકેદારીપૂર્વક વૈષને ટાળે છે, ને તેથી મુક્તિઅષ જળવાઈ રહે છે.
શંકા : કાળક્રમે સહજઅલ્પમલત્વ થવાના કારણે પ્રગટેલો મુક્તિઅદ્વેષ પ્રધાન પૂર્વસેવારૂપ છે, એના કરતાં પુરુષાર્થથી વિકસાવેલા આ મુક્તિઅષમાં એવો શું ફરક છે કે એ પૂર્વસેવારૂપ બનતો નથી ?
સમાધાન : મોક્ષ અંગેના પાંચ સમવાયિ કારણોમાં જે ભાગ જે કારણે ભજવવાનો હોય એ ભાગ એ કારણથી ભજવાયેલો હોય તો જ મોક્ષને અનુકૂળ બને છે, અન્યથા નહીં, જેમ કે વિષયકષાયોની મંદતા પુરુષાર્થથી સાધવાની હોય છે. તો જ એ મોક્ષમાર્ગ
