________________
૮૫૪
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે માત્ર મોક્ષાભિલાષા કે નિર્બળભૌતિકફળાભિલાષાથી મિશ્રિત પ્રબળ મોક્ષાભિલાષા -અમૃતાનુષ્ઠાન બાધ્ય એવી પ્રબળ ભૌતિક અપેક્ષા - તહેતુઅનુષ્ઠાન અબાધ્ય એવી પારલૌકિક ભૌતિક અપેક્ષા - ગરાનુષ્ઠાન અબાધ્ય એવી ઈહલૌકિક ભૌતિક અપેક્ષા - વિષાનુષ્ઠાન ફળાદિ અંગે પ્રણિધાનશૂન્યતા
- અનુષ્ઠાન પાંચ અનુષ્ઠાન અંગેની વિશેષ વાતો જાણવા માટે યોગવિશિકાગ્રન્થના મેં કરેલા ભાવાનુવાદનું તેમજ મારા “તત્ત્વનિર્ણય પુસ્તકનું અવગાહન કરવા વિનંતી છે.
પ્રશ્ન : કર્તાના ભેદે અનુષ્ઠાનના થતા વિષાદિ પાંચ ભેદો તમે સમજાવ્યા.. આ સમજણ મળવાથી સિદ્ધ શું થશે ?
ઉત્તર ઃ એ સિદ્ધ થશે કે-ચરમાવર્તમાં કર્યાનો ભેદ થતો હોવાના કારણે ગુરુદેવાદિપૂજનરૂપ બધું અનુષ્ઠાન અલગ પ્રકારનું હોય છે. અલગ પ્રકારનું એટલે મુક્તિઅષાદિની પૂર્વના પુદ્ગલપરાવર્તકાળમાં જે ગુરુદેવાદિપૂજન થાય એના કરતાં અલગ પ્રકારનું.. એવો યોગબિન્દુ ગ્રંથમાં અર્થ કર્યો છે. અહીં અચરમાવર્તનો ઉલ્લેખ “મુક્તિઅદ્વેષથી પૂર્વના પરાવર્ત તરીકે કર્યો છે એ જણાવે છે કે ચરમાવર્તમાં પ્રવેશ માત્રથી મુક્તિઅદ્વેષ પ્રગટી જ જાય. અને એમાં બદ્રિ શબ્દ જે રહેલો છે તે અપુનર્બન્ધકત્વનો સમાવેશ કરી શકે છે.
વળી, આ નિગમનમાં પ્રથકારે કર્તાભેદના પ્રયોજક તરીકે આશયભેદ ન કહેતાં કાળભેદ કહ્યો છે. એ સૂચવે છે કે જીવ ચરમાવર્તમાં આવવા માત્રથી હવે, અચરમાવર્તમાં જે અનુષ્ઠાન હતું તે બદલાઈ જાય છે. એટલે કે ચરમાવર્તમાં વિષ-ગર અનુષ્ઠાન સંભવતું નથી.
