Page Text
________________
१५४
मोहान्ध्यस्य फलम्
योगसारः २१८ ईक्ष्यन्ते, आत्मनि सन्तोऽपि (दोषा) न (ईक्ष्यन्ते) ॥८॥
पद्मीया वृत्तिः - अहोशब्द आश्चर्ये, विचित्रं - अविद्यमानस्य दर्शकम्, मोहान्थ्यम् - अन्धस्य भाव इति आन्ध्यम्, येन न दृश्यते तदान्ध्यम्, मोहेन कृतमान्ध्यमिति मोहान्ध्यम्, यत् - यस्मात् कारणात्, इह - अस्मिन्संसारे, तदन्धैः - तेन-दृष्टिरागरूपेण मोहेन अन्धाः-विवेकचक्षुविकला इति मोहान्धाः, तैः, जनैः - लोकैः, परे - आत्मव्यतिरिक्ते, असन्तः - अविद्यमानाः, अपिशब्दो 'विद्यमाना दोषा ईक्ष्यन्ते एव, अविद्यमाना अपि दोषा ईक्ष्यन्ते' इति द्योतयति, दोषाः - क्रोधादयः, ईक्ष्यन्ते - दृष्टिगोचरीक्रियन्ते, आत्मनि - स्वस्मिन्, सन्तः - विद्यमानाः, 'दोषाः' इत्यत्राक्षिप्यते, अपिशब्दो - 'असन्तो दोषा नैव दृश्यन्ते, विद्यमाना अपि दोषा न दृश्यन्ते' इति द्योतयति, नशब्दो निषेधे, 'ईक्ष्यन्ते' इत्यप्यत्राऽऽक्षिप्यते ।
जनश्चक्षुषा पश्यति । चक्षुर्विकलोऽन्धः कथ्यते । विमलचक्षुर्विद्यमानानि वस्तूनि पश्यति, अविद्यमानानि तानि न पश्यति । अन्धोऽविद्यमानानि वस्तूनि तु नैव पश्यति, परन्तु विद्यमानान्यपि तानि न पश्यति । मोहान्ध्यं तु विचित्रम्, यतस्तेनाऽन्धैर्जनैर्विद्यमानानि वस्तूनि न दृश्यन्ते, अविद्यमानानि वस्तूनि दृश्यन्ते । दृष्टिरागरूपेण मोहेन विवेकचक्षुराव्रीयते। ततो जीवो मोहान्धो भवति । ततः स विवेकविकलो भवति । मोहान्धः परस्मिन्नविद्यमानानपि दोषान्पश्यति, परस्मिन्विद्यमानानपि गुणान्न पश्यति, स्वात्मनि લોકોને બીજામાં નહીં રહેલા દોષો પણ દેખાય છે અને પોતાનામાં રહેલા દોષો પણ हेमात नथी. (५८)
પવીયાવૃત્તિનો ભાવાનુવાદ - માણસ આંખથી જુવે છે. આંખ વગરનો આંધળો કહેવાય છે. નિર્મળ આંખવાળો હાજર રહેલી વસ્તુઓને જુવે છે અને હાજર નહીં રહેલી વસ્તુઓને જોતો નથી. આંધળો હાજર નહીં રહેલી વસ્તુઓને તો નથી જ જોતો, પણ હાજર રહેલી વસ્તુઓ પણ તેને દેખાતી નથી. મોહનો અંધાપો તો વિચિત્ર છે, કેમકે તેનાથી અંધ થયેલાને હાજર રહેલી વસ્તુઓ દેખાતી નથી અને હાજર નહીં રહેલી વસ્તુઓ દેખાય છે. દૃષ્ટિરાગ રૂપી મોહથી વિવેકરૂપી આંખ ઢંકાઈ જાય છે. તેથી જીવ મોહથી આંધળો બને છે. તેથી તે વિવેક વિનાનો બને છે. મોહથી આંધળો જીવ બીજામાં નહીં રહેલા એવા પણ દોષોને જુવે છે, બીજામાં રહેલા પણ ગુણોને જોતો નથી, પોતાનામાં રહેલા પણ દોષોને જોતો નથી, પોતાનામાં
| SR No. | 022255 |
| Book Title | Yogsar Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ratnabodhivijay |
| Publisher | Jinshasan Aradhana Trust |
| Publication Year | 2014 |
| Total Pages | 350 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Book_Gujarati |
| File Size | 31 MB |