________________
(૧૬) साक्षिसाक्षी स विज्ञेयः साक्षिणां साक्ष्यदायकः ॥ इमे चैकादशविधाः साक्षिणः परिकीर्तिताः ॥ ४० ॥ अत्र शुद्धवंशजा इत्यनेन मूर्धावशिष्टांबष्टादीनां न साक्षियोग्यतेति सिद्धं । इति संक्षेपतः प्रोक्तो निक्षपविधिसंग्रहः ॥ विस्तृतिश्चास्य विज्ञेया महार्हन्नीतिशास्त्रतः ॥ ४१ ॥
વાદીએ પોતે સાક્ષીને આપ્યો હોય, અને પ્રથમ અરજીના પ ત્રમાં દાખલ કર્યો હોય તે “દિત” જાણો, અને અરજીના કાગળમાં નહિ દાખલ કરેલાને “અરદિત’ જાણ. જેને કાર્ય વારંવાર પુછવામાં આવ્યું હોય અને કાર્યસિદ્ધિને અર્થે વાદી જેને સંભાર હોય તે “મારિત” સાલી જાણવો. ઉપકારની બુદ્ધિથી મુકદમો જોવા માટે જે પોતાની મેળે આવ્યો હોય તે “યદચ્છાગત’ કહેવાય છે. અને પિતાના પ્રયોજનથી આવ્યો હોય તો “પ્રસંગાગત' સાલી જાણવો. પ્રતિવાદીનું વચન સાંભળવાને વાદીએ જે સ્થાપન કર્યો હોય તે ગુપ્ત સાક્ષી જાણવો, તે વાદીના કાર્યને સિદ્ધિ આપનાર છે. સાક્ષીનું વચન સાંભળી ક્રુરતા આવવાથી જે ઉત્તર આપે ને ‘સાક્ષિસાક્ષી” જાણો, કારણ કે તે સાક્ષિઓના કહેવા પરથી જુબાની આપનાર છે. ઉપર શુદ્ધ વંશમાં ઉત્પન્ન થયેલા કહેલા છે તે ઉપરથી શુદ્ધ શિવાયના બાકી રહેલા દાસીપુત્રાદિક સાક્ષીને યોગ્ય નથી એ પ્રમાણે ટુંકામાં નિપવિધિ કહ્યો. મોટા અહંન્નીતિશાસ્ત્રથી તેને વિસ્તાર જાણી લેવો.
/ તિ નિક્ષેપ વિથ સમાસ
