________________
( ૧૮૩)
अवत्सानां स्थितानां च चरित्वा तत्र पूर्वतः ॥ दंडः स्याद्विगुणस्तासां सवत्सानां चतुर्गुणः ॥ ३ ॥
વાછરડાં વગરની ગાયા અગર ભેંશે કે બકરી કે ધેટી પૂર્વની પે ચરીને તે ત્યાં ખેતરમાંજ રહે તે પ્રથમના કરતાં તેના માલિકને બમણા દંડ કરવા, અને વાછડાં સુધાં રહે તો ચારગણા દંડ કરવા. શ્વેતાંતવિષય પશ્વેતવિષયંત્ર ટ્રેડમાર્॥ ક્ષેત્ર વિશેષ તથા પશુ વિશેષને માટે દંડ કહે છેઃ
विवीतेऽपि हि पूर्वोक्त एव तासां दमः स्मृतः ॥ खरोष्ट्रयोश्च दंडः स्यात्पूर्वोक्तमहिषीसमः ॥ ४ ॥
માલકીના ખેતરમાં ઢોર ચારવાથી પૂર્વે જે દંડ કહ્યા છે તેટલાજ કાઇની માલીકીના બીડમાં ચારવાથી પણ સમજવા; તેમ ગધેડાં તથા ઊંટના દંડ પણ ભેંશના જેટલાજ જાણવા. પર્વ = પક્ષ
शस्य नाशे गोमहिष्यादिस्वामिनां दंडस्तूक्तः परं क्षेत्रस्वामिने તદ્દાનિનિમિત્તે દિ જ્ઞાતત્યં તવાદ ॥ એ પ્રકારે પારકા ખેતરનુ ધાન નારા કરવાથી ગાયો તથા ભેંશા વગેરેના ધણીના દંડ કથા પરંતુ ખેતરના ધણીને તે હાનિ બદલ શું આપવું તે કહે છે:
ताड्यो गोपस्तु गोमी च पूर्वोक्तदंडभागपि ॥ दद्यात् क्षेत्रफलं यद्धि नष्टं क्षेत्राधिपाय तत् ॥ ५ ॥
ગાવાળીઆને ! આ અપરાધ બદલ મારવા એટલેાજ દંડ, અને ગાયાના ધણી પૂર્વે કહેલા દંડને પાત્ર થાય છે, અને ક્ષેત્રના ધણીનું ક્ષેત્રને પાક વિગેરે જે કંઇ નુકશાન થયું હોય તે તેને આપવું.
